Fototips van Ron: Landschappen onder water fotograferen

Foto’s van landschappen onder water, prachtig toch? Maar hoe maak je zulke foto’s? Fotograaf Ron Offermans geeft je tips.

Als je een duikreis maakt en je wilt terugkomen met foto’s die een goede indruk geven van de duikomgeving, mogen onderwaterlandschapjes niet ontbreken. Maar wat verstaan we daar eigenlijk onder? Ten eerste is de term al verwarrend, want het woord onderwaterlandschap is een contradictie. Beter is misschien de naam waterschap maar die wordt al gebruikt in een andere context. Voor het gemak hebben we het in dit artikel toch maar over onderwaterlandschappen, wat eigenlijk zo veel wil zeggen als een onderwaterfoto gemaakt met een groothoeklens.

Landschapsfoto’s met of zonder model

Op veel onderwaterlandschapsfoto’s die worden gepubliceerd, staat ook een duiker. Apart eigenlijk want voor bovenwaterfoto’s is dat meestal niet nodig – een wandelaar in beeld wordt vaak zelfs als storend ervaren. In onderwaterfoto’s moet de duiker een indruk geven van afstand en proporties. Of de duiker maakt een bepaalde interactie tussen de mens en natuur zichtbaar. Daarnaast heeft de duiker ook de functie van point of interest (interessant beeldelement). Dit geeft de foto op het gebied van compositie een rustpunt en structuur – je weet dan waar je moet kijken en je ogen niet gaan dwalen.

Het is dan ook een uitdaging om een onderwaterlandschapsfot zonder duiker te maken. Het risico dat een foto rommelig wordt, ligt op de loer. Er moet op een andere manier een interessant beeldelement worden gezocht of gecreëerd. Dit kun je bijvoorbeeld doen door een grote anemoon of iets anders dat goed herkenbaar is, op de voorgrond te fotograferen. In ieder geval kost het zonder duiker vaak meer moeite om structuur aan te brengen in een foto.

Welke lens gebruik je bij landschapsfoto’s?

De meeste compactcamera’s zijn zonder extra aanpassingen goed in staat om macrofoto’s te maken, maar de groothoekstand van deze camera’s is vaak beperkt. Een 25mm lens is boven water een gematigde groothoek, maar onder water is er door de 25% extra vergroting vanwege de platte lenspoort nauwelijks sprake van een groothoekeffect. Vandaar dat je een groothoekconverter of in het geval van een systeemcamera een groothoeklens moet gebruiken.

Hoeveel zicht heb je nodig voor een landschapsfoto?

Voor een landschapsfoto is het natuurlijk prettig om een beetje helder water te hebben. Toch kun je met een paar meter zicht al redelijke landschapsfoto’s maken. Met het wijde perspectief van een supergroothoek- of fish-eyelens lijkt het zicht vaak al twee tot drie keer zo goed dan het in werkelijkheid is.

Een landschapsfoto heeft altijd daglicht nodig

Een onderwaterlandschapsfoto is altijd sterk afhankelijk van daglicht. Zelfs als je flitsers gebruikt, kunnen die slechts de voorgrond verlichten en heb je daglicht nodig voor de achtergrond.

Naarmate je dieper komt en het daglicht afneemt, moet dit gecompenseerd worden met een langere sluitertijd. De meeste camera’s met een automatische belichting doen dit uit zichzelf. Bij handmatige belichting moet je hier zelf voor zorgen, maar je kunt ook invloed uitoefenen op de intensiteit van het daglicht.

Tegenlicht

De stand van de zon, indien aanwezig, is ook onder water een belangrijke factor. Dat wordt meestal over het hoofd gezien. Zeker in ondiepe delen is het een enorm verschil of je met de zon in de rug of tegen de zon in fotografeert. Met de zon in de rug is het contrast laag en krijgen de kleuren pastelachtige tinten. Tegen de zon in zal het contrast veel groter zijn en zijn de kleuren meer verzadigd. Afhankelijk van het landschap kun je gedeelten krijgen met dichtgelopen schaduwen of gebieden die overbelicht zijn. Je zult dan een keuze moeten maken omdat het contrast groter is dan de camera kan vastleggen. In bepaalde gevallen kun je flitslicht gebruiken om de dichtgelopen schaduwen op te lichten.

Flitsen

Als er dan toch geflitst gaat worden bij onderwaterlandschapfoto’s, doe dat dan zo subtiel mogelijk. Met twee flitsers ben je in het voordeel. Niet omdat je dan meer licht hebt, maar doordat je het licht veel mooier kunt spreiden. Plaats de flitsers ver opzij en het liefst zo ver mogelijk naar achteren. Hiermee voorkom je hotspots – dat zijn lichtvlekken in de hoek van de foto waar de flitsers zijn gepositioneerd. De meeste subtiele manier van flitsen is beide flitsers hoog boven de lens. Dit komt het meest natuurlijk over en je hebt de minste last van oplichtend zweefvuil.

Verticale onderwaterlandschapsfoto’s

Landschap is eigenlijk een synoniem voor een horizontaal genomen foto. Toch zijn verticaal genomen onderwaterfoto’s ook heel geschikt voor landschapfoto’s. Een extra dimensie kun je toevoegen door een tegenlichtzonnetje in het beeld op te nemen. Dat is bij verticale foto’s veel eenvoudiger omdat de beeldhoek naar boven en beneden groter is.

CFWA (Close Focus Wide Angle)

CFWA is een soort mix van macro- en groothoekfotografie. Je gebruikt dan een naar verhouding klein onderwerp op de voorgrond, maar doordat je de camera daar heel dichtbij houdt, lijkt het door de groothoeklens veel groter. Door de grote scherptediepte van de lens is de achtergrond ook scherp.

Zeker in water waar het zicht niet zo goed is, kun je hiermee spectaculaire plaatjes maken. Het is wel een vereiste dat je een lens gebruikt die behoorlijk dichtbij kan scherpstellen, en er kan ook geen heel grote domepoort gebruikt wordt.

Landschapsfotografie onder water is meer dan standaardoverzichtje

Onderwaterlandschapsfotografie is een uitdaging, maar er zijn voldoende creatieve mogelijkheden om er iets van te maken. Dit hoop ik met dit artikel een beetje te hebben aangetoond. Er zijn zelfs onderwaterfotografen die er hun specialiteit van hebben gemaakt, zoals Willem Kolvoort dat doet met zijn sfeervolle zoetwaterfotografie, of Elspeth Diederix die kunstzinnige onderwaterlandschapjes maakt in Zeeland. Als het goed lukt, geeft een mooie onderwaterlandschapsfoto veel voldoening.