Test: Sony Cyber-shot DSC-RX100 VA – de instellingen

Onderwaterfotograaf Ron Offermans heeft de Sony Cyber-shot DSC-RX100 VA uitgebreid getest. In deel 1 van zijn review gaat hij in op de instellingen van de compactcamera. 

De RX100 van Sony is een zeer geavanceerde compact camera en toen ik het Sea & Sea onderwaterhuis voor deze camera ter beschikking kreeg, kon ik de Sony RX100VA compact camera testen. Interessant om te zien hoe bruikbaar deze camera is voor onderwaterfotografie.

Niet zo lang geleden zijn er twee nieuwe versies in de RX100-serie uitgebracht, de RX100 VI en de RX100 VA. Het bijzondere van deze camera is dat de afmetingen en de plaatsing van de bedieningsknoppen bij de nieuwe modellen onveranderd zijn gebleven vergeleken met voorgaande modellen. De aanpassingen zijn alleen inwendig. Meestal wijkt een nieuw model net iets af en moet er ook een nieuw onderwaterhuis worden ontwikkeld. Dat dit voor de RX100-serie niet nodig is, kan gerust als een groot voordeel worden beschouwd voor onderwaterfotografen. Zo kun je bijvoorbeeld kiezen voor het laatste model, maar als je denkt dat de nieuwe functies voor jou niet zo belangrijk zijn, kun je ook kijken of er ergens nog een ouder model voordelig aangeboden wordt.

Toch zijn er ook uitzonderingen op deze Sony-regel: de RX100 VI heeft een zoombereik van 24-200 mm, terwijl alle ander modellen het moeten doen met een 24-75 mm. Omdat de zoomlens in de 200mm stand verder uitsteekt, past hij niet in het Sea & Sea huis. Nu is een 24-200mm lens ook niet zo heel erg handig voor onderwaterfotografie, dus de RX100VA lijkt mij een prima alternatief. Buiten de lange zoom heeft de RX100VA alle updates waarmee ook RX100VI is uitgerust.

Veelzijdige compact camera

De RX100 VA is een enorm veelzijdige compact camera met een 1 inch beeldsensor. De lens is een f/1.8 lichtsterke 3x zoom van Leitz. De camera is zowel automatisch als geheel handmatig in te stellen. Wat uiterlijk en bediening betreft lijkt de camera erg op de, ook bij onderwaterfotografen populaire, G7 van Canon. Maar wat mogelijkheden en functies betreft gaat de RX100 nog wel een stukje verder. Zo is de autofocus enorm snel en accuraat omdat deze beschikt over zowel fase- als contrastdetectie. Zonder daar al te technisch op in te gaan is dat een systeem dat normaal gesproken alleen in grote dure spiegelreflexsystemen zit. Daarnaast heeft hij zowel een elektronische als mechanische sluiter. In feite is het dus een geavanceerde spiegelreflex in een compact jasje. Daar betaal je natuurlijk ook voor, want hij is zeker niet goedkoop.

Door deze kenmerken is hij prima geschikt voor onderwaterfotografie en meerdere fabrikanten leveren dan ook een onderwaterbehuizing voor deze camera.

Bediening

De bedieningsknoppen op de camera zijn vrij klein uitgevoerd. Niets steekt te veel uit zodat het er mooi strak uitziet, maar je hebt wel kleine gevoelige handjes nodig om de knopjes te bedienen. Om de icoontjes te kunnen aflezen heb je bijna een leesbril nodig. Gelukkig is er rond de lens een draairing aangebracht die makkelijk te bedienen is en die je zelf meerdere functies kunt geven. Ook rond de navigatieknop achterop de camera zit een ring waarmee je snel door verschillende opties kunt navigeren. Helaas is deze wat lastig te bedienen omdat de vier zijden van de knop ook fungeren als drukknop en je al snel te veel druk uitoefent en een niet bedoelde functie wordt geactiveerd.

Bediening via onderwaterhuis

Het MDX-RX100 III onderwaterhuis van Sea & Sea ondersteunt alle knoppen van de camera. De knoppen zitten over het algemeen op dezelfde plek als op de camera, maar zijn gelukkig wat groter en robuuster uitgevoerd. Een uitzondering is  de ring rond de lens. Deze is op het onderwaterhuis vervangen door een draaiknop, rechts naast de lenspoort. Ook de draaiknop rond de navigatieknop is een stuk beter te bedienen dan op de camera zelf. Dat is heel fijn, anders was het niet te doen geweest met duikhandschoenen.

Op de druktoetsen zijn icoontjes aangebracht die aangeven waar de knop voor dient. Voor het besturingswiel was daarvoor geen ruimte; daarom is er vlak boven een schema aangebracht die de plaats en functies aangeeft.

Electronic view finder

Bij het Sea & Sea onderwaterhuis van de RX100VA ontbreekt de informatie bij de functiekeuzeknop. Je bent dan ook afhankelijk van de informatie op het lcd-scherm om te zien in welke belichtingsmodus je hebt ingesteld.

De RX100VA is uitgerust met een EVP (Electronic View Finder). Deze zit, als hij is uitgeklapt, aan links boven op de camera. Hiermee heb je, met je oog tegen deze zoeker aangedrukt, een goed overzicht van het zoekerbeeld zonder eventuele hinderlijk lichtinval. Helaas heb ik geen onderwaterhuis kunnen vinden die ruimte heeft om de uitgeklapte zoeker te kunnen gebruiken.

Een doolhof aan instellingen

Voor ons als onderwaterfotografen is het natuurlijk interessant om te weten in hoeverre de geavanceerde functies nuttig zijn bij het maken van onderwaterfoto’s. Sony maakt het voor de gebruiker wel erg lastig met een enorm aantal keuzes in instellingen. In het menu vind je 160 verschillende instellingen verdeeld over 34 tabbladen. Sommige instellingen hebben dan ook nog sub-menu’s. Dan tel ik de primaire instellingen in het functiemenu nog niet eens mee!

Door gebrek aan ruimte in het menu moeten veel instellingen afgekort worden waardoor omschrijvingen ontstaan als: “V/H AFgeb. Schak”, “Voork -inst.”, “Class.-inst (eigen toets)”, Vergro. Init.plaats.”. Ik ben zo goed als mijn hele leven al fotograaf, maar dit is voor mij ook echt abracadabra, laat staan voor beginnende onderwaterfotografen. Het is soms moeilijk om erachter te komen waar de functies voor dienen. Je hebt dan de keuze om er een tijdrovende studie van te maken, of, uit angst om iets verkeerds in te stellen, alles maar zo veel mogelijk op de fabrieksinstelling te laten staan en wat automatisch kan, automatisch in te stellen. Dat is natuurlijk jammer want een aantal functies is beslist nuttig. Een groot aantal ook absoluut niet. Een bepaalde mate van automatisme kan prettig zijn, maar welke functie je wel of niet automatisch gebruikt, moet zorgvuldig worden afgewogen.

Als je op zoek bent naar een eenvoudige camera en je hebt geen zin om je te verdiepen in allerlei geavanceerde functies, koop dan een andere camera. Vind je het leuk om de RX100VA bloot te stellen aan een grondig onderzoek en je wilt de hoogste kwaliteit uit je camera halen, kies dan gerust voor de RX100VA.

Geen instelling voor onderwaterscène

De RX100VA heeft geen onderwaterscènekeuze. Mijns inziens is dat geen enkel probleem. In mijn handboek en in de diverse reviews over andere camera’s die wel over zo’n instelling beschikken, heb ik daar nooit een groot voordeel van kunnen aantonen. Alles wat hierdoor automatisch wordt aangepast, kun je zelf ook en in veel gevallen zelfs veel beter.

Automatische onderwaterwitbalans

Buiten de gewone automatische witbalans beschikt de RX100 ook over een automatische onderwaterwitbalans. Met deze instelling wordt een overheersende blauwzweem iets beter gecorrigeerd dan met de algemene automatische witbalans, maar lang niet zo goed als met een zelf ingestelde handmatige witbalans. En zelfs daarbij kun je aantekenen dat het veel handiger is om in RAW te fotograferen en de opname achteraf corrigeren. Mocht je niet van plan zijn om de foto’s te gaan nabewerken en je gebruikt geen flitsers, dan is de automatische onderwaterwitbalans een goede optie.

Mechanische en elektronische sluiter

De RX100VA beschikt over een mechanische en elektronische sluiter. Je kunt zelf kiezen welke sluiter je gebruikt of dit automatisch door de camera laten bepalen.  In principe kun je met een elektronische sluiter snellere sluitertijden gebruiken, tot 1/32.000, maar die heb je bij onderwaterfotografie niet echt nodig. Buiten dat, met de door Sony gebruikte elektronische sluiter (Rolling e-shutter) is de flitssynchronisatietijd (snelste tijd die je kunt gebruiken met flitsers) met de elektronische sluiter 1/100 sec en dat is vrij lang als je het natuurlijke licht min of meer wilt temperen. Daarom is het verstandig om de mechanische sluiter te gebruiken. Hiermee kun je bij flitsopnamen sluitertijden gebruiken tot 1/2000. Vooral bij opnamen tegen de zon in is dat bijzonder gunstig.

Automatische ISO met een instelbare boven- en ondergrens

Met een automatische ISO-instelling moet je altijd oppassen omdat je daar het risico mee loopt dat de camera een te hoge ISO gaat gebruiken en je te veel ruis in de foto krijgt. Het wordt dan ook over het algemeen afgeraden. De RX100VA heeft de mogelijkheid om vooraf de onder- en bovengrens te bepalen waarbinnen de camera de ISO automatisch kan gebruiken. Als je de bovengrens zo instelt dat hij niet over ISO-800 of ISO 1600 heen gaat, afhankelijk van wat jij nog als ruis acceptabel vindt, dan kan een automatische ISO-instelling heel nuttig zijn.

Handmatige belichting

Met de RX100VA kun je eenvoudig een handmatige belichting instellen. Met de draaiknop aan de voorkant van het Sea & Sea huisje, die verbonden is met de ring rond de lens, verstel je het diafragma. Met de ring rond de navigatieknop kun je de sluitertijd instellen. De waarden die je hiermee instelt, kun je controleren op het lcd-scherm.

Scherpstelafstand 50 mm – onderwerpbreedte 100 mm

Macrofotografie

Voor een beetje macrofoto heb je bij de RX100VA een macroconverter nodig. De kortste instelafstand van de lens is weliswaar 50 mm (in onderwaterhuis 40 mm), maar dat is alleen in de groothoekstand. Je hebt dan een onderwerpbreedte van 100 mm. Officieel mag je dat nog macro noemen, maar voor heel veel onderwaterbeestjes is dat niet toereikend.

Scherpstelafstand 56 mm – onderwerpbreedte 42 mm

De RX100VA met macroconverter

Als je bijvoorbeeld een +10 macroconverter monteert, moet de lens ingezoomd worden naar de 70mm stand, anders krijg je vignettering (donkere hoeken). In de 70mm stand heb je dan een kortste scherpstelafstand van 56 mm met een onderwerpbreedte van 42 mm.

Autofocus

Waar de RX100VA absoluut in uitblinkt, zijn de autofocusprestaties en mogelijkheden. Het is ondoenlijk om deze in deze review allemaal op te noemen. Voor onderwaterfotografie is het belangrijk dat je zelf een focusveld, door Sony “Flexibel punt” genoemd, moeiteloos naar een bepaalde positie op het zoekerbeeld kunt verplaatsen. Je kunt ook de grootte van het flexibele punt aanpassen, desnoods handmatig scherpstellen en een contourtje laten verschijnen rond de delen die scherp zijn. Ook bij weinig licht stelt de RX100VA nog snel en accuraat scherp.

Groothoekfotografie

Zoals de meeste compactcamera met een korte zoom achter een platte lenspoort is het groothoekbereik matig. Voor echte groothoekfotografie moet je echte een groothoekconverter gebruiken. Sea & Sea levert hiervoor de M67 Wide-Angle Conversion-lens 0,6. Hiermee wordt de beeldhoek van 64 naar ruim 94 graden vergroot. De lens is eigenlijk bedoeld om met een 28mm lens samen te werken, daarom moet je de RX100VA iets inzoomen om vignettering te voorkomen. Een goed alternatief is de WeeFine WFL-01. Deze lens werkt wel zonder vignettering met de 24mm groothoekstand van de RX100VQA. Hiermee vergroot je de beeldhoek van 64 naar 120 graden.

Flitsen met de RX100VA

Het flitsmenu van de RX100VA heeft maar een beperkt aantal opties, Uit, AUTO, Invulflits, Slow en Rear.  TTL-flitsen met de aan mij beschikbaar gestelde Sea & Sea D2 flitsers ging probleemloos. De camera heeft een gescheiden flits en belichtingscorrectie zodat je ook in TTL-modus het daglicht en flitslicht naar wens kunt mengen. Een handmatige flitsinstelling ontbreekt. Als je handmatig wil flitsen, zal je dat op de externe flitser moeten instellen. Zorg dan dat de externe flitser zo is ingesteld dat de voorflits wordt genegeerd.