Staalslakken – hoe het verder ging

Alweer een jaar geleden kwam heel duikend Nederland en België in actie tegen de staalslakken. Stichting De Oosterschelde ging ook daarna nog volop door. Wat is er allemaal gebeurd? Een update.

Stichting de Oosterschelde heeft bij de rechtbank in Middelburg/Breda een beroepsprocedure aangespannen tegen Rijkswaterstaat vanwege het gebruik van staalslakken bij het versterken van de vooroevers in de Oosterschelde.

Staalslakken, hoe zat het ook alweer?

Staalslakken zijn een afvalproduct uit de hoogovens die veel zware metalen bevatten. Rijkswaterstaat gebruikt dit afvalproduct om de vooroevers in Zeeland te versterken. De eerste staalslakken zijn inmiddels gestort bij de Zeelandbrug en de Schelphoek. Dankzij de vele protesten heeft Rijkswaterstaat in bepaalde gebieden bij de Zeelandbrug de staalslakken afgedekt met grote natuurlijke breukstenen. Maar over grote delen liggen over enkele honderden meters dikke laag staalslakken zichtbaar op de bodem. De staalslakken zullen zeker niet onbegroeid blijven. Bij de Zeelandbrug keert het leven op de gestorte natuurlijke breukstenen en de staalslakken langzaam aan weer terug.

Waarom maakt Stichting de Oosterschelde zich dan zo druk over het gebruik van staalslakken?

Het gaat Stichting de Oosterschelde om datgene dat je niet ziet – de langetermijneffecten. Ten eerste logen staalslakken zware metalen uit in het water. Ten tweede nemen organismen die op de staalslakken groeien, zware metalen op. Op de lange termijn komen de zware metalen in het milieu en de voedselketen terecht. Bekend is dat zware metalen schadelijk zijn voor het milieu. In welke mate dit uitpakt voor specifiek De Oosterschelde is onbekend. Diverse wetenschappers hebben, naar aanleiding van de acties van Stichting de Oosterschelde, in de media gewaarschuwd dat de effecten waarschijnlijk negatief zullen zijn voor de Oosterschelde. Zij bevelen aan geen staalslakken toe te passen.

Standpunt Stichting de Oosterschelde

Dit is ook een belangrijk standpunt van Stichting de Oosterschelde; zo lang de exacte effecten onbekend zijn, moeten staalslakken niet gebruikt worden in Nationaal Park De Oosterschelde.
Het standpunt van Rijkswaterstaat staat hier haaks tegenover. Rijkswaterstaat wil eerst staalslakken toepassen, en pas daarna onderzoeken wat de effecten van staalslakken zijn.
Op herhaaldelijk verzoek van Stichting de Oosterschelde kon Rijkswaterstaat niet aantonen dat staalslakken geen enkel negatief effect zouden hebben op milieu en de voedselketen. Op 7 december 2009 besloot Stichting de Oosterschelde een officieel verzoek tot handhaving van het Besluit bodemkwaliteit in te dienen om te voorkomen dat er staalslakken zouden worden gestort in de Oosterschelde.

Uitspraak rechtbank

Het verzoek tot handhaving werd op 11 januari 2010 afgewezen en Stichting de Oosterschelde maakte op 18 februari 2010 bezwaar. Tegelijkertijd werd bij de rechtbank een voorlopige voorziening aangevraagd om te proberen de stort van staalslakken onmiddellijk te stoppen omde werkzaamheden begonnen waren.
De voorlopige voorziening werd door de voorzieningenrechter afgewezen, puur en alleen omdat er geen spoedeisend belang was de stort te stoppen. De werkzaamheden waren al in een te ver gevorderd stadium.
De voorzieningenrechter heeft de Stichting de Oosterschelde echter wel in het gelijk gesteld in haar mening dat Rijkswaterstaat onvoldoende heeft kunnen aantonen dat gebruik van staalslakken gegarandeerd geen nadelige invloed zal hebben op het biologisch milieu van de Oosterschelde. De initiële bezwaren van Stichting de Oosterschelde tegen het gebruik van staalslakken zijn, naast wetenschappers, nu ook door de rechter erkend.

Beroepsprocedure

Op 27 mei 2010 werd het bezwaar op het afwijzen van het verzoek tot handhaving ongegrond bevonden. Doordat Stichting de Oosterschelde nog steeds geen overtuigende bewijzen heeft gezien dat de gebruikte staalslakken het milieu geen schade zullen doen, is besloten naar de rechter te stappen.

Er wordt nu gewerkt aan een aanvullend gemotiveerd beroepschrift waarmee Stichting de Oosterschelde wil aantonen dat gebruik van staalslakken onwettig is geweest. Als Stichting de Oosterschelde in het gelijk wordt gesteld, zal er worden aangedrongen op herstelwerkzaamheden die voorkomen dat de staalslakken nog langer rechtstreeks in contact komen met het water van de Oosterschelde.

Geplande bestortingen met staalslakken

Naast de Zeelandbrug en de Schelphoek zullen, als het aan Rijkswaterstaat ligt, de komende jaren nog vele locaties in de Oosterschelde volgestort worden met staalslakken. Onder andere de haven van Burghsluis, het gehele traject Kattendijke–Wemeldinge en de noordzijde van Noord-Beveland staan op de nominatie. Niet alleen bekende duiklocaties, maar ook locaties die belangrijk zijn voor de enorme biodiversiteit en voedselproductie van de Oosterschelde.

Je kunt Stichting de Oosterschelde steunen door een donatie over te maken op rekeningnummer 4750037 ten name van Stichting de Oosterschelde. Voor informatie kijk op www.stichtingdeoosterschelde.nl.

Stichting de Oosterschelde wordt bijgestaan door meester Jan Eelco van Dijk van Verkerke & Vos advocaten. Deze beroepsprocedure is financieel mogelijk gemaakt door giften van een groot aantal inividuele duikers uit Nederland en Belgie.

Foto’s: Joop Stalenburg