Plasweetjes

Waarom moet je plassen na een duik?

Normaal maakt het lichaam urine aan omdat de nieren ons bloed filteren. Daarnaast kunnen de nieren meer of minder vocht uit het bloed naar de urine afscheiden. Dat is handig, want daardoor kan het lichaam invloed uitoefenen op de hoeveelheid vocht die we aan boord hebben. Als jij 2 liter water drinkt, gaan de nieren harder aan het werk om het overtollige vocht af te voeren; je urine wordt bijna doorzichtig door de verdunning. En tegenovergesteld, als je te weinig hebt gedronken op een dag, gaan de nieren aan de slag om zoveel mogelijk vocht vast te houden; dan is urine heel geconcentreerd en diep-oranje.

De details gaan te ver voor dit stukje, maar er zijn diverse systemen die er voor zorgen dat de nieren harder of zachter gaan werken. Een van die systemen is een ‘drukmeter’ in het hart. Als we teveel vocht aan boord hebben, rekt de hartspier iets meer uit dan normaal. Op basis van dat signaaltje gaan de nieren harder werken.

En waarom is dat relevant voor duiken? Omdat je door ‘immersie’ (in het water gaan, bijvoorbeeld zwemmen) of ‘submersie’ (onder water gaan, zoals bij duiken) een belangrijke invloed uitoefent op de bloedsomloop. Daar hebben collega Robert Weenink en ik in 2021 nog een wetenschappelijk artikel over geschreven als je van de hoed en de rand wil weten. In het kort: de opwaartse druk van het water (buoyancy) heft de zwaartekracht van het water op, waardoor je gaat zweven. Datzelfde geldt voor het bloed in je bloedvaten, waardoor bloed makkelijker terugstroomt naar het hart. In de praktijk komt er tussen de 500 en 700 mL meer bloed bij het hart terecht. Het hart meet een verhoogde hoeveelheid bloed in het lichaam en geeft de nieren opdracht om aan het werk te gaan. En aan het einde van de duik voel je dat! Daarom moet je plassen.

Kun je dat voorkomen door niet te drinken?

Nee. Sterker nog, daar zitten risico’s aan. Als je weinig drinkt, zijn de nieren erg zuinig met water; ze proberen dan zoveel mogelijk vocht vast te houden. Je staat zegmaar in de bespaarstand. Maar als je gaat duiken, wordt er alsnog die 500 tot 700 mL vocht verplaatst. Dus je verliest alsnog die hoeveelheid water, omdat de nieren alsnog aan het werk moeten van het hart. Na de duik ben je dan relatief ondervuld en moet je eigenlijk extra drinken. De beste manier om het te voorkomen is om vlak voor de duik te plassen, zodat je met een lege blaas begint aan je duik. En niet teveel te drinken voor aanvang van de duik.

Is je duikpak van invloed?

Niet direct. Een heel strak duikpak kan er wel voor zorgen dat er vocht uit de benen wordt gedrukt, vergelijkbaar met een steunkous. Hoeveel vocht dat precies oplevert, is nooit onderzocht, dus als er vrijwilligers zijn hoor ik het graag. 🙂 Wat wel van invloed is, zijn de omstandigheden waaronder je duikt.

Is temperatuur van invloed?

Absoluut! In koud water moet je veel sneller plassen dan in warm water. Dat heeft te maken met de temperatuurhuishouding van je lichaam. Als je wilt afkoelen (bijv. tijdens het sporten), gaan de bloedvaatjes in je huid open staan, zodat de buitenlucht het lichaam koelt. Dan wordt je huid warm en rood. Omgekeerd, als je lichaam temperatuur wilt vasthouden, worden de bloedvaatjes in je huid dichtgeknepen en stroomt er minder bloed doorheen. Je huid wordt dan wit en koud. En het bloed gaat naar het centrale deel van je lichaam (buik en borst) om lekker warm te blijven.

In koud water knijpen de bloedvaatjes in je huid stijf dicht, want in het water verliezen we nog sneller warmte dan op het land. Dan kan er bovenop die eerdergenoemde 500 tot 700 mL vocht zich nog extra vocht naar het centrale deel van het lichaam verplaatsen, waardoor je nog meer moet plassen!

Is dat nog gevaarlijk, al dat extra vocht?

Jazeker, daarover heb ik eens eerder geschreven op Duikeninbeeld (vocht in je longen, dat wil je niet). Lees dat stukje nog eens door. En als je vragen hebt, stel ze gerust!