De stokkenzetters | Sepia’s

Ben jij ook één van die duikers die op zoek gaat naar (paaiende) sepia’s in de Oosterschelde? En dan erg blij is ze bij de sepiatentjes aan te treffen? Maar wie zorgen nu eigenlijk dat de sepiastokken elk jaar weer geplaatst worden? Jeroen Thoolen zocht hen op.

Bij een watertemperatuur van om en nabij de elf graden begeven de sepia’s zich naar de kraamkamer van de Noordzee: het zoute water van Zeeland. Daar paaien ze en zetten ze hun eitjes af – de vrouwtjes sterven vervolgens en de mannetjes verlaten uiteindelijk weer de Oosterschelde.

De eitjes worden in een eikapsel, gevuld met inkt, door het vrouwtje geknoopt aan – letterlijk – alles waaraan het te knopen valt. Vaak zijn dat bijvoorbeeld pauwkokerwormen – regelmatig zie je daar in de Oosterschelde sepia-eieren aan zitten.

Maar sepia’s zijn niet zo kieskeurig. Dat blijkt wel uit het feit dat er ook eieren worden afgezet tegen kreeftenkooien. Wanneer deze worden gelicht, zijn deze sepiaatjes kansloos. Dit is dan ook een van de redenen dat Roel van der Mast met zijn vrouw Astrid sinds 2010 jaarlijks sepiatentjes maakt en plaatst. Vanuit de thuisbasis Dishoek is de Westerschelde ‘hun’ terrein. “We hebben het idee overgenomen van Joop en Felice Stalenburg. In die tijd was er niet per se een schaarste aan sepia’s zoals we die nu kennen. Natuurlijk weten we: elk ei dat wordt vastgeknoopt aan onze tentjes, gaat niet verloren met een kreeftenkooi of -fuik.”

Is er onderling overleg over de sepiatenten?
Lia: “We hebben weliswaar contact met de andere stokkenplaatsers, maar het is niet zo dat we vergaderen over wie, hoe, wat of waar plaatst.”

Bas: “Er is een mooie route ontstaan van allerlei sepiatentjes. Het is fijn als deze niet al te ver uit elkaar staan, zodat je bij het gemiddelde Nederlandse zicht de volgende bestemming al kunt zien. Sommige tentjes staan wel erg dicht bij elkaar, waardoor duikers al snel met hun neus bij het ene tentje zitten en met hun vinnen het volgende tentje omverduwen.”

Valerie Maas en Wendy Honoré bedienen een heel andere hoek van de Oosterschelde. Zij plaatsen al jaren stokken bij duikstek Goese Sas en in het verleden ook bij Galjoen zonder Poen.

Materiaal

Voor de sepiatenten worden verschillende materialen gebruikt. Roel: “We hebben prachtige stellages gemaakt. Van hout, geknoopt met wilgentakken, tipi’s van staal, maar die gaan snel verloren.”. Bas erkent ook: “Sepiatentjes van wilgentakken doen het eigenlijk heel goed, maar die zijn binnen een seizoen vergaan.” Echte tips zijn er niet, maar “vers bamboe doet het goed!” besluit Bas.

Vaak gaat het over sepiastokken, maar omdat de stokken in allerlei vormen worden geplaatst, wordt ook vaak gesproken van sepiatenten (wigwamvorm) of -rekken (allerlei bouwwerken). Zolang het maar biologisch afbreekbaar is.

Mooiste ontmoetingen

Het is heel mooi wanneer je ziet dat sepia’s zich voortplanten aan ‘jouw’ sepiastokken.

Valerie en Wendy hadden het geluk dat een heel dankbaar sepiapaartje bij ‘hun’ Goese Sas al lag te wachten terwijl ‘hun’ nieuwe thuis werd opgebouwd: “Terwijl Wendy de stokken plaatst, zie ik ineens een sepia-oog blinken. Die lag daar rustig… en in de buurt van de stokken…zou die aan het wachten zijn? Even verder gekeken en ja hoor, daar is de partner! Eens mijn partner klaar was met het plaatsen van de stokken, werden de eitjes direct afgezet!”

Roel herinnert zich vooral de hoogtijdagen. Tijdens een duik in 2010 verzamelden zich ruim 25 volwassen sepia’s rondom een vliegtuigwrak bij Dishoek.

— Een sepiapaartje lag al lag te wachten terwijl ‘hun’ nieuwe thuis werd opgebouwd —

Gedrag onder water

De ontmoetingen worden beter naarmate je je onder water goed gedraagt. Roel: “Zorg dat je goed uittrimt. En gun elkaar het moment! Wanneer een duiker foto’s maakt, geef hem of haar dan de gelegenheid hiervan te genieten. Er komt een moment dat je de ruimte krijgt. Dan kun je hetzelfde doen.”

Lia: ”Blijf van de grond! Wanneer je de bodem beroert bij de Bergse Diepsluis, is het zicht de komende tijd verdwenen! Benader sepia’s rustig en zwem er NOOIT achteraan!”

Valerie: “Schijn niet met je lamp in de ogen van de sepia’s! Houd wat afstand en ga dan langzaam dichterbij als je foto’s of video wilt maken.”