Grote spinkrab nu ook in de Oosterschelde

De Grote spinkrab was al een paar jaar in opmars in de Noordzee. Toch is het recente voorkomen in de Oosterschelde een verrassing. Een grote verrassing zelfs.

Grote krabben

De grootste krabben ter wereld zijn spinkrabben. De in diep water levende Japanse reuzenkrab is met een spanwijdte van drie meter niet alleen de grootste krab ter wereld, maar ook de grootste geleedpotige. Spinkrabben danken hun naam aan hun verhoudingsgewijs kleine lichaam met lange spinachtige poten. Veel spinkrabsoorten worden door de mens bevist en gegeten. In Noordwest-Europa geldt vooral de Grote spinkrab (Maja brachydactyla) als delicatesse. Het verspreidingsgebied van dit dier was ooit beperkt tot Het Kanaal en zuidelijker, maar heeft zich de laatste jaren naar het noorden uitgebreid. Hoewel kleiner dan de reuzenkrab, zijn het fikse dieren. Een aanzienlijke aanwinst dus.

Grote-spinkrab_ANEMOON_3_okt23 — Grote spinkrab aangespoeld op 14-12-2021 bij Raversijde, België). Bron: Steven Vandekerckhove

Verovering Oosterschelde

In een artikel in Het Zeepaard uit februari 2021 vroeg Marco Faasse zich af of de Grote spinkrab Nederland gaat veroveren. Het antwoord is ja. Werden vroeger slechts sporadisch dieren in onze Noordzee gevonden, de laatste jaren, ongeveer vanaf 2020, kwamen er steeds meer vangsten en waarnemingen. Aanvankelijk ging het om locaties op een flinke afstand uit de kust, zoals bij windpark Borssele IV van consortium Blauwwind (oktober 2020) en op scheepswrakken als de Christiaan Huygens (25 juni 2022) en de SS Noordzee nabij Dishoek in 2023 door duiker Roel van der Mast. Ook tijdens recente duiktochten van Stichting Duik de Noordzee Schoon werden steeds spinkrabben gezien. In juli 2022 zaten er op onder andere Belgische wrakken zelfs honderden Grote spinkrabben dicht op elkaar, waaronder parende stelletjes en vrouwtjes met eieren. Los daarvan was er aan de zeezijde van de Brouwersdam op 9 mei 2020 ook al een kustnabije waarneming door duikers Astrid Vis en Richard de Haan. Dat de krab zou oprukken naar de Oosterschelde, was dus te verwachten.

Grote-spinkrab_ANEMOON_2_okt23 — Links: Even voor de foto mee omhoog genomen en daarna weer losgelaten. Grote spinkrab van het wrak Christiaan Huygens, juni 2022 (Bron: Roel van der Mast). Rechts: Zo spoelen ze straks misschien ook op onze stranden aan: exemplaar aangespoeld op het Belgische strand bij Koksijde op 3-3-2018 (Bron: Marc Jacobs)

Kor- en duikwaarnemingen

Op 19 augustus 2023 werd in de Oosterschelde de jaarlijkse vistocht met een mosselkotter van het genootschap Kor en Bot gehouden. Bij deze tochten (ooit opgezet om pleistocene zoogdierfossielen te vinden) is ook aandacht voor andere opgeviste dingen. In het gastenputje bij de Flaauwersinlaag ving men twee exemplaren van de Grote spinkrab (kleinere exemplaren met een schildbreedte ca. 4 centimeter). Gerard Heerebout, die mee was, heeft ze weer overboord gezet maar sluit niet uit dat er meer zijn geweest (half november verschijnt hierover een artikel in Het Zeepaard). Een maand later, op 8 september 2023, ontdekten Lilian Schoonderwoerd en Astrid Vis een groter exemplaar in de westelijke Oosterschelde nabij Burghsluis op een diepte tussen 8 en 11 meter. Marion Haarsma fotografeerde op 30 september 2023 eveneens een exemplaar. Hiermee is met zekerheid vastgesteld dat deze Europese krab nu ook de Oosterschelde heeft bereikt.

Beschrijving

De Grote spinkrab is een flinke verschijning. Hoewel het rugschild van mannetjes ‘maar’ 22,5 centimeter lang wordt, maken de lange spinachtige poten het dier veel groter. Vooral de schaarpoten van mannetjes, met daaraan de smalle lange scharen, zijn aanmerkelijk langer dan de andere (loop-)poten. Het schild is peervormig, het smalle deel wijst naar voren. Op de rand zitten rondom uitsteeksels, met voor op de kop twee grotere stekels. Op de poten staan kleine haartjes. De kleur is oranjerood, de punten van de scharen zijn vaak grijswit, soms wat donkerder, de looppoten hebben meestal zwarte punten. Het schild is vaak begroeid met allerlei organismen, zeker bij de wat jongere dieren. Als ze lopen, zijn het net wandelende eilandjes. De twee overige Nederlandse spinkrabsoorten blijven een stuk kleiner. De Gewone spinkrab (Hyas araneus) heeft een maximaal 10,5 centimeter lang rugschild, dat van de zeldzame Rode spinkrab (Hyas coarctatus) is de helft kleiner.

Herkomst

Aangezien de soort oprukt vanuit het zuiden (Kanaalzone) begon de opmars in de Belgische wateren al veel eerder, met diverse waarnemingen in het laatste decennium. Zoals de ongeveer duizend (!) dieren op de erosiebescherming van de Westhinder meetpaal tegen Franse grens in augustus 2019, hetgeen mogelijk met seizoensmigratie te maken had, en diverse dieren in 2009/2010 in het Belgische windpark op de Thornton Bank. Het klimaat speelt waarschijnlijk een rol bij de noordwaartse uitbreiding, geholpen door de steenbestorting rondom de palen van windparken. Zoals de foto’s bij dit artikel laten zien, spoelen bij de zuiderburen ook al regelmatig exemplaren op het strand aan. Ook bij ons zijn al enkele pootfragmenten gevonden (onder andere bij Katwijk op 15-5-2023).

Grote-spinkrab_ANEMOON_okt23 — Grote spinkrabben zijn vaak sterk begroeid. Het zijn dan net wandelende eilandjes. (Links: Oosterschelde bij Burghsluis, 8-09-2023 (Bron: Lilian Schoonderwoerd); rechts: nabij Plompe Toren, 30-09-2023 (Bron: Marion Haarsma)

Verwarring qua naam

Aan de naam Grote spinkrab kleeft verwarring. Nader onderzoek heeft uitgewezen dat de verschillen tussen de Grote spinkrabben in de Middellandse Zee en die in de Atlantische Oceaan groot genoeg zijn om er twee soorten van te maken. De krab uit de Middellandse Zee behield de naam Maja squinado (Herbst, 1788) die vroeger ook bij ons werd gebruikt. De krab uit ons gebied heet nu Maja brachydactyla (Balls, 1922). Eveneens verwarrend is dat voor de kleiner blijvende Hyas araneus, die bij ons Gewone spinkrab heet, vaak de Engelse naam Great Spider crab gebruikt wordt, terwijl ook elders op aarde nog andere soorten met deze zelfde Engelse naam worden aangeduid. Andere Engelse namen voor Maja brachydactyla zijn Prickly Spider crab, Spiny Spider crab, Greater Spiny crab, Spinous Spider crab, Gabrick Spider-crab, Corwich crab en Jack Spider crab (de laatste alleen voor de groter wordende mannetjes). In de culinaire wereld wordt Maja brachydactyla tegenwoordig vaak Common spider crab en/of European spider crab genoemd. Dat laatste zou ter onderscheid met de mediterrane soort misschien bij ons ook kunnen, of anders Atlantische grote spinkrab.

Toekomst?

Hoewel dit dus een nieuwe soort is voor de Oosterschelde, gaat het momenteel niet goed met onze kreeftachtigen. Er worden de laatste weken veel dode kreeften en krabben waargenomen, mogelijk als gevolg van een ziekte. En dat blijkt ook in de Noordzee al het geval. Dit zagen duikers nu ook bij het zogenaamde ‘pispottenwrak’ dat op dertig meter diepte voor de kust van Scheveningen ligt, evenals bij het wrak van de HMS Hogue. In juli dit jaar was nog geen sprake van sterfte. Ook van het strand zijn inmiddels meldingen van aangespoelde zieke zeekreeften (Katwijk). Een zeer zorgelijke zaak.

Waarnemingen

Geïnteresseerd in het doen van waarnemingen van wieren en dieren die leven in de getijdezone van de verharde delen van onze kust? Dan ben je van harte welkom bij het bij LIMP-project van Stichting ANEMOON. Aanmelden en waarnemingen doorgeven voor dit project kan je doen via het ANEMOON-portaal. Losse waarnemingen zijn welkom op platforms als Verspreidingsatlas.nl en Waarneming.nl.

Tekst: Gerard Heerebout, Rykel de Bruyne, Lilian Schoonderwoerd en Marion Haarsma, Stichting ANEMOON
Foto’s: Steven Vandekerckhove, Roel van der Mast, Marc Jacobs, Lilian Schoonderwoerd; Marion Haarsma

Dit artikel is uitgebracht door Stichting ANEMOON en met toestemming overgenomen van Nature Today.