Expeditie Trondheim Fjord – op zoek naar koudwaterkoralen

December 2019. De telefoon gaat. Melvin aan de lijn. Of ik zin heb om samen met hem en Fiona op zoek te gaan naar koudwaterkoraal. Hij wil het filmen – er schijnen nog maar weinig filmbeelden van te bestaan. Snel pak ik mijn agenda om een week te blokken – de woorden “Ja, natuurlijk” zijn mijn mond al uitgefloept.

Relatief ondiep

We moeten naar het Trondheim Fjord in Noorwegen, daar groeit het koudwaterkoraal door een unieke combinatie van duisternis, nutriënten en stroming relatief dicht onder de oppervlakte. Relatief: normaal groeit dat spul pas op een diepte tussen 200 en 3000 meter, maar in het Trondheim Fjord komt het koraal al vanaf 45 meter voor. De koraalsoorten zijn uniek en groeien uiterst langzaam. Sommige nog levende riffen zijn duizenden jaren oud.

We gaan!

Vlak voor de eerste lockdown gaan we. Er is geen plaats meer voor mij in de auto: met alle duikuitrusting zit de gigantische 2-zits SUV al tot aan de nok toe vol, met de RIB op een boottrailer erachter. Melvin en Fiona rijden vooruit (over die trip kan je een apart reisverslag schrijven) en ik vlieg een paar dagen na hun vertrek in. Fiona komt mij van het lokale treinstation ophalen.

We huren een appartement direct aan een klein vissershaventje, op een steenworp afstand van de brug over het Skarnsundet, een smal stuk van het Trondheim Fjord. Het appartement ligt op nog geen 30 meter van de boot, die inmiddels al in het water ligt. Melvin en Fiona hebben al een duik op het bekende stukje van het Tautra-rif gemaakt en het kleine stukje rif ook daadwerkelijk gevonden. Later gaan we er naar terug om filmbeelden te maken.

Zoektocht

We besluiten om te kijken of we andere plekken kunnen vinden waar het koraal ook kan voorkomen. We bestuderen de dieptekaarten en stromingsgegevens van het fjord en selecteren een paar plaatsen die goede kans maken op de aanwezigheid van een van de drie soorten koraal waar we naar op zoek zijn. We kiezen een paar plaatsen uit waar we willen gaan zoeken. Eerst een relatief ondiep stuk met een glooiende helling en wat rotsformaties. Het wordt een leuke duik, en we zien wat kleine oranje waaiers (Paramuricea placomus) vanaf 25 meter. Als tweede optie hebben we een uitstekende rotsformatie die op de kruising van twee zijtakken van het fjord ligt. Het is een diepe, steile wand (de grotere koraalbomen Paragorgia arborea, een van de twee overgebleven soorten die we zoeken groeit alleen daar op, zo hebben we gehoord) en we vermoeden dat het er flink kan stromen. Dat heeft het koraal nodig om aan zijn voedingsstoffen te komen. We varen er naar toe en gaan vlak voor de kentering overboord. Een duik langs een spectaculaire verticale wand. Het water is helder, maar op deze diepte aardedonker. We trimmen uit op 55 meter. Op diepte aangekomen wil ik het frame met de videolampen uitvouwen om te zorgen dat Melvin voldoende licht heeft om te gaan filmen. De ring van mijn droogpakhandschoen plopt open en binnen een seconde staat mijn handschoen vol ijskoud water, dat meteen mijn polsseal begint binnen te lopen. Ik krijg de handschoen er gelukkig snel weer op gedraaid en we zetten de duik voort. Dat wordt een hele koude hand. We komen onverrichterzake boven. Geen koraal helaas.

We zijn nog steeds op zoek naar een mogelijkheid om op het Tautra-rif te gaan duiken. Het is ruim 1,5 uur varen. Het weer moet meezitten: het rif ligt midden in het breedste deel van het fjord en de kentering moet gunstig vallen. We hopen dat er later in de week een goed moment komt.

We besluiten het eerst dichter bij huis te zoeken. We leggen de boot vast aan de brugpijler, op 3 minuten varen van de haven. We dalen af langs de pijler en volgen dan de helling tot aan de drop off op 40 meter. We besluiten af te dalen tot 55 meter en de wand verder het fjord in te volgen. Fiona volgt ons met de boot. Al vanaf 35 meter zien we de eerste kleine oranje waaiers groeien. Hetzelfde soort als we al eerder gezien hebben. Hoe dieper het wordt hoe meer we ervan tegenkomen. Eerst nog hier en daar een plukje, maar als de helling vanaf 40 meter overgaat in een verticale wand, komen we steeds meer tegen en de waaiers worden ook groter.

IJsschotsen

De volgende twee dagen duiken we vanaf dezelfde plek, maar nu iets verder in de Skarnsundet. We hebben de kleine oranje waaiers nu volop gevonden: onder een overhangende wand is het volledig begroeid, maar volgens de lokale bioloog groeien er ook hele grote koraalbomen van de andere soort: Paragorgia arborea. Die willen we filmen! Het is kouder geworden en er is een dik pak sneeuw gevallen. Er drijven ijsschotsen door het fjord en die schuren langs de RIB. De boot gaat voor anker op de ondiepe helling vlak langs de kant. Aan de oppervlakte is het water 0,3 graden. Op diepte loopt dat gek genoeg op tot 6 graden. We zullen onze laatste decostop van bijna 30 minuten op 6 meter moeten maken in water van 3 graden. Fiona moet de ijsschotsen wegduwen terwijl wij naast de boot liggen om onze bail out flessen aan te clippen. Direct naast het anker treffen we een zeewolf aan, die zich rustig laat filmen. We zwemmen verder richting de dropoff. Ik laat me tot 65 meter zakken en richt de krachtige videolampen recht naar beneden. Een eindeloze wand voor zover ik in het kraakheldere water kan zien, volledig begroeid met de kleine rode waaiers, maar geen Paragorgia arborea. Volgens de dieptekaarten is het hier ruim 200 meter diep. Ik geloof het – de dieptemeter van de boot reikt niet eens zo diep.