Duiken naar zeewier
Bij het kweken van zeewier komt een heleboel kijken. En dat begint met het verzamelen van de juiste soorten wier op het juiste moment. Petra Steenhoek ging hiervoor Noorwegen.
Duiken is mijn hobby en grote passie, al sinds 2020. Inmiddels krijg ik ook regelmatig de kans om voor mijn werk onder te duiken, en zo heeft duiken een extra dimensie voor mij gekregen.
Waar werk je dan, hoor ik je denken…. Sinds november 2011 ben ik werkzaam bij Hortimare BV, een bedrijf dat zeewier veredelt en vermeerdert. Het proces begint met het opduiken van de zoösporen van zeewier. Deze worden vervolgens uit de plant geëxtraheerd en als een “sporen-cultuur” opgezet in een klimaatkamer. In de volgende stap van de levenscyclus van het zeewier transformeren de sporen zich in gametophyten die heel lang (vele jaren) kunnen worden bewaard onder gecontroleerde omstandigheden. Als het zaaiseizoen bij de zeewierboeren zich aandient (in het najaar), worden de gametophyten aangezet tot fertilisatie en vormen zich baby-zeewiertjes die we sporophyten noemen. Deze worden door de zeewierboeren in open zee uitgehangen en zijn in het voorjaar meterslange zeewieren geworden. De boer oogst de wieren en levert ze vervolgens aan een verwerker zodat ze kunnen worden gebruikt voor diverse industrieën (food, feed, cosmetica, bio-plastics en nog veel meer).
Toen ik net begon met duiken, vond ik die bossen zeewier maar eng en irritant. Je zit er altijd in vast, je weet niet wat er aan beestjes tussen zit en zeontnemen je alle zicht. Maar toen ik voor Hortimare aan de slag ging, bleek dat zeewier toch heel interessant! Hierdoor lag ik er niet alleen voor werk maar ook in m’n vrije tijd in Zeeland regelmatig tussen de wieren. Natuurlijk blijft het nog steeds oppassen voor “bewoners” en dat je niet vast komt te zitten. Alleen nu moeten m’n buddy’s me regelmatig uit het zeewier trekken omdat ze graag verder willen.
Naar Noorwegen
In oktober was het weer eens tijd om sporulerend zeewier op te halen in Noorwegen, dit keer voor een project dat in 2023 een grote hoeveelheid zeewier wil uitplanten. Ik vloog dan ook naar Trondheim, alwaar ik mij verenigde met mijn Noorse buddy Inge Døskeland. Hij is een super-relaxte duiker met vele jaren ervaring en instructeurstatus. Inge ligt tegenwoordig liever met zijn camera dan met cursisten onder water en maakt prachtige foto’s. De meeste foto’s in dit verhaal zijn dan ook door hem gemaakt.
We pikten de huurauto op en reden in een ruime 2 uur naar het eiland Frøya ten zuidwesten van Trondheim. We hadden een hele leuke Air B&B gehuurd aan een haventje. Zo kan ik na het verzamelen de zeewieren tijdelijk aan een steiger bewaren en kan ik ze op de dag van vertrek inpakken.
Hammarvika
Bij het plaatsje Hammarvika liepen we bij een baaitje het water in (meestal moet je in Noorwegen over rotsen te water, dus dit was een aangename verrassing). Vlak voor het baaitje ligt een eiland waar we sporulerend suikerwier wilden verzamelen. Gekleed in ons droogpak en gewapend met een mesh-bag snorkelden we het baaitje uit en lieten we ons zakken in prachtig helder water. De watertemperatuur was nog 11 graden, goed te doen dus. Ik keek mijn ogen uit. Overal waar ik keek, zag ik zeewier, kleine visjes, iets grotere vissen, prachtig helder wit zand afgewisseld met rotsformaties en zo veel kleuren. Inge en ik zaten op circa 5 meter, een prima diepte voor het verzamelen van zeewier. Het is ook een prima diepte voor onderwaterfotografie op basis van natuurlijk licht, dus we waren allebei tevreden.
Bij deze eerste duik hadden we allebei geen camera meegenomen om eerst een flinke slag te slaan in onze missie om zeewier op te duiken. We doken een ruime 20 planten met sorus op. Ik selecteerde het wier en “trimde” de plant alvast een beetje zodat de ruimte van de mesh-bag optimaal gebruikt kon worden. Inge hield de zak open zodat de wieren niet konden ontsnappen.
Na een ruime 40 minuten onder water was de mesh-bag vol en keerden we terug naar onze instapplaats. Bovengekomen werd het zeewier in de schaduw gelegd en na een bovenwaterinspectie in de koelbox. Bij het schuurtje waar we ons omkleedden, was recent gevist en we konden het uiteraard niet nalaten om even een foto met de visjes te maken die daar hingen te drogen.
Duik 2
Na een stevige lunch reden we naar de volgende duikstek op het nabijgelegen eiland Hitra bij het plaatsje Filan, een prachtige stek met veel lichte rotsen, uiteraard weer uitbundig begroeid met zeewieren en bewoond door krabbetjes en blonde grondels die graag in en om het zeewier wonen. Deze visjes heten “tangkutling” (tang betekent zeewier). Deze stek was ook weer prachtig begroeid met zeewier maar er zat minder grote vis dan bij het eiland van de ochtendduik. Ook hier werden weer de nodige planten verzameld in de mesh-bag en beiden namen we foto’s van prachtige roze zee-egels en elkaar en zagen we hele leuke naaktslakken die uiteraard ook op de gevoelige plaat werden vastgelegd.
Vanwege de rotsachtige instap en het opkomende tij was de route het water uit lachwekkend omdat ik in een kloofje dacht wel tot de uitstap te kunnen snorkelen maar dat was net te ondiep. Dus na wat hink-stap-sprongen met mijn set om en camera op m’n buik, kwam ik bij de uitstap en trok Inge mij aan m’n set naar boven.
Na het omkleden was het tijd om naar de Air B&B te gaan, het zeewier in het water te hangen, een home-cooked meal te maken met zelf opgedoken St Jacobsschelpen als voorgerecht met een goed glas (uit NL meegebrachte) witte wijn. Daarna vielen de ogen dicht om de volgende ochtend weer fris en fruitig wakker te worden.
Ander wier
Op dag 2 begonnen we met een duik op de eerste stek met het idee om nu de rechterkant van het eiland te verkennen. Omdat hier iets meer stroming stond, kwamen we andere soorten wieren tegen (gevleugeld wier – Alaria esculenta en Dulse – Palmaria palmata) die ook onderdeel waren van de onderwaterverkenning. Daarnaast waren er heel veel grotere vissen actief (een enkele kabeljauw en veel pollak). Een grote pollak zwom vlak voor me en terwijl ik hem naderde en verwachtte dat hij weg zou zwemmen, trok ik mijn mesh-bag uit mijn vestzak om er wat zeewier in te doen. Dat vond de vis blijkbaar interessant en in plaats van bij me weg te zwemmen, zwom hij naar me toe. Het gedrag van dieren is altijd weer goed voor een glimlach.
Na circa 45 minuten zwommen we weer richting ons baaitje om er achter te komen dat we wat naar het noorden waren afgedreven. We moesten nog een flink stukje terugzwemmen. Hoewel ik genoot van elke meter, was ik toch ook blij toen we met alle zeewier weer op het droge stonden. Omdat we flink hadden moeten zwemmen, merkte ik dat mijn energieniveau behoorlijk gezakt was. Aangekomen bij de B&B gingen was het dus eerst tijd voor een flinke lunch.
Frøya
Na de lunch leek er wat dreigend weer aan te komen en omdat het in Noorwegen ook op tijd donker wordt, besloten we naar de zuidwestpunt van het eiland Frøya te rijden voor onze laatste duik. Omdat Noorwegen geen “aangewezen” duikplekken kent, is het belangrijk om een plek te vinden waar je makkelijk te water kunt. Als dat bij iemand op het terrein is, moet je toestemming vragen. De meeste Noren zijn heel vriendelijk en vinden het prima zolang je schade voorkomt en de weg niet blokkeert. We besloten in Titran te water te gaan bij een locatie waar ze huisjes met vissersbootjes verhuurden. De beheerder was super vriendelijk en we mochten vanaf zijn boothelling te water.
Omdat er niemand aan het varen was, hadden we een veilige afdaling en opstijging en konden we zo de haven uit en weer in duiken. De beheerder was zo in zijn nopjes dat wij gingen duiken dat hij vanaf zijn balkonnetje ons fotografeerde tijdens de afdaling – hoe leuk is dat. De haven was prachtig begroeid tot een meter of 5 diep met zeewieren waarbij er ook vele naaktslakken op de wieren te vinden waren alsook krabbetjes, vissen en dieproze zee-egels. Inge was onder de indruk van de met zakpijpen begroeide ankers onder aan de jetty. Ik probeerde snel wat foto’s van hem te maken – niet gemakkelijk omdat Inge sneller bewoog dan dat ik mijn diafragma en sluitertijd kon instellen. Terwijl ik op zoek ging naar zeewier met sorus, zag ik hem onder naar een meter of 8 op het zand afdalen op jacht naar een St Jacobsschelp voor het avondeten. Ik verzamelde nog een stuk of 15 sporulerende suikerwieren (Saccharina latissima) en na een minuut of 40 doken we weer op bij de boothelling. De kreeft die volgens de beheerder onder de jetty woonde, werd helaas niet thuis aangetroffen.
Zeewier op reis
’s Avonds haalde Inge telkens een zak zeewier van de jetty die ik vervolgens schoonmaakte, inrolde en inpakte. De doos ging alvast in de auto voor de reis naar de luchthaven in de vroege ochtend.
Bij aankomst in Nederland bracht ik snel de zeewieren naar onze labfaciliteiten waar de sporen een dag later geextraheerd zouden worden. De extractie was een succes en dat is altijd fijn om te horen omdat het verzamelen ervan veel energie, tijd en geld kost. Deze wiertjes mogen nu lekker groeien en zullen volgend jaar de terugreis naar Noorwegen gaan maken om daar tot volwassen planten uit te groeien. Missie geslaagd dus!
Wil je meer weten over het kweken van zeewier en Hortimare, neem dan gerust contact met me op.
