Susan Dogterom – Op de bodem zitten met haaien
De Bahama’s staan bekend om het duiken met haaien. Duikreporter Susan Dogterom ontmoet hier dan ook verschillende haaiensoorten van wel heel dichtbij. Ze hoeft er niet ver voor te zwemmen.
Datum: januari 2019
Duiklocatie: Bahama’s
Als je wilt duiken met haaien, dan is de Bahama’s een ideale bestemming. Bimini is de plek om grote hamerhaaien te zien en voor tijgerhaaien kun je bij Tiger Beach terecht. Daarom koos ik voor een liveaboard op de Bahama Master voor 10 nachten, waarbij beide bestemmingen op het programma staan. We maken onderdeel uit van een leuke groep van 16 duikers uit de hele wereld en worden uitstekend verzorgd door de crew. De regel is dat als je de bel hoort, je aan je haar weet waarvoor de bel luidt. Is je haar droog, dan gaan we duiken. Is je haar nat, dan gaan we eten.
Naast de bootbriefing en de duikbriefing, krijgen we ook nog een haaienbriefing per duikstek. Bij Bimini duurt deze anderhalf uur en bij Tiger Beach is deze zelfs nog langer. Kern van het verhaal is dat je heel goed veilig met grote haaien kunt duiken, mits je je aan een aantal regels houdt en altijd blijft opletten.
Het duiken gaat als volgt: Je mag alleen maar een zwarte of donkerblauwe duikuitrusting hebben en bent verplicht om ook een cap en handschoenen te dragen. Je neemt veel meer lood mee onder water dan normaal om ervoor te zorgen dat je goed op de bodem kan blijven zitten. Ik had 20 kilo mee!
Je gaat zittend vanaf de vlonder aan de achterkant van de boot te water, zodat je weinig spetters en aandacht genereert.
Je daalt af langs de achterlijn en neemt plaats op de bodem (zand met wat gras) in een V-formatie. De haaienexpert in de punt en aan weerskanten schuin met de stroom mee zitten 4 of 6 duikers. Achter de haaienexpert zit nog een duikgids voor extra overzicht.
Ik ben geen voorstander van het voeren van haaien, maar zonder een spoor van vissenbloed zul je geen haaien zien en deze haaien zijn te groot om te lokken zonder iets te eten te geven. Ze verwachten eten. Ze krijgen geen volledige maaltijd. De kleine visjes zijn als een soort snack. De box met visjes creëert een geurspoor in de stroming waardoor de haaien in principe uit dezelfde richting komen. Ze zwemmen vlak voor je langs op weg naar de visjes en komen daarna weer rustig langs zwemmen.
Bij de briefing wordt uitgelegd dat er twee soorten haaien zijn: kleine haaien en grote haaien. De kleine haaien, nog steeds groter dan ik, zijn de verpleegsterhaai, de Caribische rifhaai en de citroenhaai. De grote haaien zijn stierhaaien, grote hamerhaaien en tijgerhaaien. Die laatste twee zijn rond de vijf meter.
De regel is dat je best naar de kleine haaien mag kijken en foto’s ervan mag maken, maar alleen zolang er geen grote haaien zijn. Zodra je een grote haai ziet, moet je ernaar wijzen om de andere duikers er ook op te wijzen. Zeker als deze achter deze duikers zijn. Je bent daardoor constant druk om je heen aan het kijken en aan het wijzen.
Voor het geval een haai te dichtbij komt, heb je een PVC-pijp van een meter mee als bescherming. De pijp voor zijn kop houden doet niet veel. De haai zou je gewoon achteruit duwen. Beter is om de pijp naast zijn kop te houden en de haai de bocht om te begeleiden. Meestal zijn het de jongere tijgerhaaien die even de grenzen willen ontdekken.
Ik heb de pijp maar drie keer hoeven gebruiken om een iets te gezellige haai af te weren, maar de pijp was veel handiger voor iets anders: tegen de stroming. Zeker in Bimini stond een stroming die de duikgids ook niet eerder had meegemaakt. Met de pijp kon ik me vastzetten in het zand, zodat ik op de aangewezen plek kon blijven zitten. Dat kostte best wat energie. Gelukkig mochten we vaak nog even ‘rondlopen’ op de bodem na het voeren, voor we weer via de lijn naar de boot gingen. Dat is het ook: zitten of lopen. Gewoon horizontaal duiken is niet de bedoeling. Het idee hierachter is dat haaien eerst een draai moeten maken voor ze je kunnen bijten als je verticaal bent en dat kost tijd. Ik heb het idee dat haaien dan nog steeds sneller zijn dan wij…
Zoals gezegd stond er bij Bimini een enorme stroming. Als je een normale driftduik maakt is dat niet erg, maar hier is het de bedoeling dat je op je plaats blijft zitten.
Gelukkig zouden we, omdat we nog moesten wennen, überhaupt de eerste duik niet met grote haaien duiken. Dus er werd geen voer meegenomen, zodat we alleen rifhaaien en verpleegsterhaaien zouden zien. Dat was in ieder geval het plan, maar we waren net in het water en ik was nog aan het uitvinden hoe ik een beetje comfortabel stil kon zitten toen er opeens al een grote hamerhaai langs kwam. Ik bedacht me dat ik die PVC-pijp nooit tegen de haai zou kunnen gebruiken omdat ik hem dan uit het zand zou moeten halen en meteen zou ‘wegvliegen’.
Maar zoals ik eigenlijk al verwacht had, waren ook de grote haaien gewoon nieuwsgierig en ik had niet het idee dat het niet veilig was. Ik denk dan altijd dat als er daar iedere week mensen ledematen zouden verliezen, dit soort reizen niet meer aangeboden zouden worden.
Er was dus gezegd dat we naar niets anders mochten kijken als er grote haaien waren, maar dat wordt toch wel moeilijk als er opeens een zeepaardje over het zand aan komt gewaaid. Een paar duikers kunnen de verleiding niet weerstaan en beginnen toch aan een fotosessie van het kleine diertje, terwijl er een vijf meter lange haai rondzwemt. Het voordeel van dichtbij elkaar zitten is wel dat er altijd nog wel mensen zijn die wel opletten.
Vanwege de te sterke stroming verruilen we Bimini al na een paar dagen voor Tiger Beach.
Na een nacht varen hoor ik het anker en verwacht ik, gezien de titel van de bestemming, strand te zien. Er is echt rondom geen land in zicht. Het strand ligt onder water en is eigenlijk gewoon een zandbank tussen de 11 en 14 meter diepte, afhankelijk van het getij.
Tijdens de briefing wordt ons op het hart gedrukt dat we nog beter moeten opletten en nog dichter bij elkaar moeten zitten. Een tijgerhaai heeft ook wel een stuk grotere bek dan een grote hamerhaai en ze zijn door hun omvang een stuk imposanter.
Nu komt dat vooral omdat er alleen vrouwelijke tijgerhaaien hier komen en de meeste zijn zwanger. Tequila (alle tijgerhaaien hebben namen gekregen van de haaienexperts) is hoogzwanger en zo dik dat haar borstvinnen eigenlijk niet meer recht maar gebogen langs haar lichaam vallen. Maar ze blijven indrukwekkend. Zeker als je ze naast een rifhaai ziet zwemmen. Dan zie je meteen hoeveel groter ze zijn. Nu gebeurt dat niet vaak, want de ‘kleine’ haaien zwemmen voornamelijk rond de boot en komen tijdens de duik alleen naar je toe als er geen grote haaien zijn.
Zodra de tijgerhaaien arriveren, nemen zelfs de stierhaaien afstand. Ze blijven dan natuurlijk wel de hele tijd achter je zwemmen, zodat je je er toch iedere keer voor om moet draaien. Haaien weten namelijk donders goed wanneer je naar ze kijkt. Zodra je oogcontact maakt, reageren ze daarop. Voor de meeste haaien betekent dat ze iets meer afstand nemen, maar de tijgerhaaien en grote hamerhaaien zijn, terecht, niet echt onder de indruk van ons. Maar voor een stierhaai helpt het wel als je gaat staan als ze te dichtbij komen.
De rifhaaien horen volgens de gidsen gewoon bij de omgeving. Ik herinner me dat we in Belize voor ze werden gewaarschuwd. Dat je niet de dicht in de buurt van de Caribische rifhaaien moest komen. Hier ben je door diezelfde haaiensoort omringd zodra je in het water terecht komt en ook weer aan het einde van de duik tijdens de safety stop. Je raakt er snel aan gewend en let er al snel niet echt meer op. Op de laatste dag tijdens de afdaling aan de lijn besef ik me opeens dat de haai die om me heen zwemt geen rifhaai, maar een tijgerhaai is. Dat deze haaien ook richting de oppervlakte zwemmen had ik niet eerder meegemaakt. Ik ben toch even op mijn hoede, maar ook hierbij helpt oogcontact. Ze zijn volgens mij toch ook gewoon nieuwsgierig naar ons.
Tijdens een duik wordt het opeens slecht zicht als er een hoop zand door de stroming in het water komt. Meteen wordt de duik beëindigd omdat de duikgids het niet verantwoord vindt met al die grote haaien die uit het niets opeens vlak naast je opdoemen. Ik begrijp het wel, want haaien zijn natuurlijk toch opportunistische dieren, net als alle andere dieren overigens. Toch geloof ik niet dat er snel iets zal gebeuren, zeker niet als je je aan de regels houdt.
De duikexperts hebben de meeste grote haaien geïdentificeerd en herkennen ze meteen (aan de hand van bijvoorbeeld vishaken, littekens, tekeningen en afwijkingen aan de vinnen). Tijdens een van de duiken verschijnt als eerste een nieuwe tijgerhaai op het toneel. Deze haai heeft het spoor ontdekt, maar begrijpt nog niet wat wij daar doen. Ze houdt afstand, maar blijft wel cirkelen. De bekende tijgerhaaien komen daarna en ze kijkt het kunstje af. Even later komt ook zij netjes langs ons en krijgt ze een visje van de gids. Zij kijken dus ook wel uit voor ze iets doen.
De haaienexperts ook blij, want ze mogen weer een nieuwe naam verzinnen.
Nu staat Tiger Beach bekend om de tijgerhaaien, sinds een paar jaar komt er ook een grote hamerhaai in de winter langs, die het daar blijkbaar beter toeven vindt dan bij Bimini. Ze heet Patches en is vergeleken met de tijgerhaaien snel en wild. Naast haar lijken de tijgerhaaien toch log en slecht wendbaar. Ze lijkt het erg leuk te vinden om tussen die andere haaien door te zwemmen en er eentje snel nog even in te halen zodat ze eerder bij de snacks is. Volgens de haaienexpert komt dat omdat zij eigenlijk het nieuwste model van de evolutie is. Door die hamer voorop kan zij veel sneller alle kanten opdraaien en dat is prachtig om te zien.
Het was een geweldige vakantie. Het is niet duiken met haaien, maar op de bodem zitten met haaien, maar dat maakt het niet minder spectaculair!
5 reacties
Marloes Otten
Mooie beelden en wat goed om eens te lezen hoe zoiets echt gaat. Bedankt!
Susan Dogterom
Dank je Marloes!
Ton
Mooi verhaal en bedankt voor berichten van werkwijze.
Linda Ferwerda
Duidelijk verhaal, Susan. En een mooie ervaring!
Marnix
Mooi en leerzaam verhaal Susan, bedankt voor de informatie!