Erfgoed onder water – Brief van ministers aan sportduikend Nederland
De Nederlandse ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en van Defensie richtten deze week een brief aan sportduikers over ons erfgoed onder water.
Onderzeeër E5. Foto: Cor Kuyvenhoven
«Nederland heeft een rijk maritiem verleden. De tastbare overblijfselen van dit verleden bevinden zich veelal onder water, onder meer in de vorm van talloze scheepswrakken, binnen en buiten Nederland. Deze wrakken zijn een bron van herinnering, beleving en kennis. Het zijn vaak ook ecologische hot spots. Voor nabestaanden van mensen die op zee zijn omgekomen, hebben de wraklocaties bovendien een zeer persoonlijke betekenis. Het is de laatste rustplaats van hun dierbaren.» Zo schrijven de ministers Ingrid van Engelshoven en Ank Bijleveld.
Dankzij onder andere sportduikers worden er steeds meer wrakken ontdekt. De vindplaatsen zijn voor steeds meer mensen toegankelijk, wat de vondsten ook kwetsbaar maakt. Wrakken kunnen -bedoeld en onbedoeld- schade oplopen.
De grotere toegankelijkheid maakt dit erfgoed helaas ook kwetsbaarder. Het vinden en bezoeken van een wrak kan er toe leiden dat erfgoed, bedoeld of onbedoeld, wordt beschadigd. De met hun opvarenden gezonken oorlogsschepen nemen daarbij een bijzondere positie in. Deze schepen, veelal gezonken in de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, worden als oorlogsgraven beschouwd.
Regels
Met het oog op de kwetsbaarheid willen de ministers nogmaals de geldende kaders die voor de omgang met onderwatererfgoed zijn gesteld, onder de aandacht brengen en geven ze aan dat de ministeries de zorg voor het onderwatererfgoed samen met sportduikers wil vormgeven. In het kort:
- Erfgoed mag in de Nederlandse kustwateren en de aansluitende zone niet worden verplaatst of verwijderd.
- Ook buiten de kustwateren moet zorgvuldig met erfgoed worden omgegaan, ook als is de Erfgoedwet daar niet van toepassing.
- Wrakken van oorlogsschepen, waar dan ook ter wereld, mogen niet betreden worden zonder de expliciete toestemming van de vlaggenstaat. Ook mogen voorwerpen niet worden meegenomen.
- Uit respect voor de nabestaanden van opvarenden is het bovendien belangrijk om terughoudend om te gaan met het verspreiden van filmbeelden en foto’s van de wrakken, op social media, of andere communicatiekanalen.
Belangrijke rol voor sportduikers
De rol van sportduikers is voor de overheid van groot belang. Sportduikers spelen een grote rol bij het behoud en beheer van het erfgoed onder water. Door middel van een aantal pilots is de afgelopen jaren verkend hoe de rol van sportduikers in de maritieme erfgoedzorg vorm kan krijgen en hoe belemmeringen bij de samenwerking kunnen worden weggenomen. Hier zullen de komende tijd verdere stappen in gezet worden. De internationale afspraken blijven daarbij uiteraard van kracht.
De overheid wil de komende jaren de zorg voor het onderwatererfgoed intensiveren. Het onderwatererfgoed wordt beter in kaart gebracht. Er komt meer onderzoek naar wrakken die worden bedreigd door erosie. Ook bij provincies en gemeenten komt het onderwerp steeds hoger op de agenda te staan. De ministers: «We willen bij dat alles graag samen met u optrekken!»
