Grootschalige sterfte van zeedieren in Grevelingenmeer

Recente recordtemperaturen en werkzaamheden aan de spuisluis in de Grevelingendam hebben er deze zomer weer toe geleid dat ontelbare zeedieren in het Grevelingenmeer door zuurstofgebrek zijn doodgegaan. Door de afwezigheid van stroming en het opwarmen van het zeewater is onder de tien meter een totaal gebrek aan zuurstof ontstaan. Als je hier duikt, beleef je hoe het is om in een ‘deathzone’ te zijn.

De bodem van het Grevelingenmeer is nu weer gitzwart en zuurstofloos: een giftig milieu waar alleen zwavelbacteriën overleven) .

Al jaren is het ’s zomers heel slecht gesteld met de leefomstandigheden in het Grevelingenmeer. Door de aanleg van de Grevelingen- en Brouwersdam zijn de getijdenstromingen verdwenen en is het een waterbekken met stilstaand water geworden. ’s Zomers ontstaat er bij het opwarmen van het water een zogenaamde thermocline of spronglaag – een scheidingslaag in het water waarbij het relatief warme water aan de oppervlakte niet meer mengt met het koudere diepere water. Het gevolg is dat er van de bovenste waterlagen naar de diepere gebieden geen aanvoer van zuurstof meer plaatsvindt. Er ontstaat daardoor onder circa tien meter diepte zuurstofgebrek met als gevolg dat alle zeedieren die niet uit dat gebied kunnen vluchten, afsterven. De bodem is er nu bezaaid met dode wormen, zeeanemonen, schelpdieren, krabben enzovoort.

De bodem is bezaaid met ontelbare dode wormen en vele andere soorten zeedieren (Bron: Peter H van Bragt).

De aanleg van de spuisluis in de westelijke Brouwersdam (1978) tussen de Noordzee en het Grevelingenmeer, bedoeld om de waterkwaliteit te verbeteren, was onvoldoende om dit jaarlijks terugkerende en ook steeds erger wordende ecologische drama te vermijden. Aanpassingen in het Flakkeese doorlaatmiddel in de oostelijke Grevelingendam (2017), tussen het Grevelingenmeer en de Oosterschelde, leken in eerste instantie enige verbetering te gaan geven. De werkzaamheden voor de installatie van een getijdencentrale in deze spuisluis, die in april 2018 zijn gestart, hebben er echter toe geleid dat de broodnodige doorstroming van het water in het Grevelingenmeer wederom tot stilstand is gekomen – met alle desastreuze gevolgen van dien.

Links een op sterven na dode Weduweroos: een zeeanemoon. Rechts een exemplaar van dezelfde soort in betere tijden (Bron: Peter H van Bragt).

Ga je nu bijvoorbeeld bij Den Osse duiken, dan kom je vanaf circa tien meter diepte letterlijk en figuurlijk in een ‘deathzone’ terecht. Al het leven is er door zuurstofgebrek verdwenen. De giftige bodem is gitzwart. Alleen zwavelthermoclinebacteriën kunnen hier welig tieren. Massaal zijn de bodembewonende zeedieren uit het slib gekropen, alleen maar om er alsnog door zuurstofgebrek dood te gaan. Door toedoen van de werkzaamheden aan de spuisluis in de Grevelingendam heeft zich er deze zomer weer een ecologische ramp in het Grevelingenmeer voltrokken, met ontelbare slachtoffers!

Deze slijkkokerworm is zijn beschermende koker uitgekropen, alleen maar om alsnog in het zuurstofloze water op het giftige slib te sterven (Bron: Peter H van Bragt).

Door zuurstofgebrek kon deze krab zich niet meer verplaatsen en zal deze ondertussen al wel overleden zijn (Bron: Peter H van Bragt).

Door de waarnemingen van de dode dieren op het giftige slib te registreren, weten we tenminste dat opmerkelijke soorten als het goudkammetje en de tere hartschelp hier geleefd hebben. De vraag is echter wanneer het milieu in het Grevelingenmeer onder de tien meter weer voldoende hersteld zal zijn als geschikte leefomgeving voor deze en de vele andere soorten zeedieren die deze zomer onder de thermocline massaal zijn uitgestorven.

Waarnemingen van dode zeedieren geven alleen maar inzicht in wat er geleefd heeft! Wanneer komen deze soorten hier weer terug? (Bron: Peter H van Bragt).

Tekst: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON
Foto’s: Peter H van Bragt 

Dit artikel is uitgebracht door Stichting ANEMOON en met toestemming overgenomen van Nature Today.