Expeditie Duik de Noordzee schoon: de twee nieuwe soorten
De expeditie van Stichting Duik de Noordzee Schoon in juni leverde een voor Nederland nieuwe hydropoliep en zakpijp op: de vertakte zeespriet Nemertesia ramosa en de zakpijp Didemnum coriaceum, die nog geen Nederlandse naam had.
De eerste – en tevens enige duik in Nederland – van de 17e expeditie vond plaats op zaterdag 25 juni 2022. Het onbekende wrak met nummer 1802 ligt ten westen van windpark Borssele, in de zuidwestelijke hoek van het Nederlands Continentaal Plat. De diepte ter plaatse varieert van 29 tot 37 meter. In een luw gedeelte (ruim) van het wrak werd een kolonie van de hydropoliep vertakte zeespriet (Nemertesia ramosa, Lamarck, 1816) aangetroffen. Op redelijk open gedeelten van het wrak werd bovendien een zakpijp aangetroffen die Marco Faasse determineerde als Didemnum coriaceum (Drasche, 1883). Deze zat voornamelijk tussen de zeldzame dubbele waaierkokerworm (Bispira volutacornis), die in Nederland verder alleen bekend is van het Pispottenwrak op de Bruine Bank (juli 2022). Tijdens de expeditie werden ook acht wrakken onderzocht die gelegen zijn in de Franse en Belgische Noordzee. De hier onder meer op de wrakken Bruno Heinemann en SS Melrose aangetroffen kolonies van D. coriaceum lijken ook voor België de eerste waarnemingen te zijn.
Vertakte zeespriet
Nemertesia ramosa is een kolonievormende hydropoliep zonder medusa stadium van zo’n 25 centimeter hoog. De soort is vergelijkbaar met Nemertesia antennina, die veelvuldig voorkomt in het zuiden van onze Noordzee. De vertakte zeespriet is, zoals de naam al aangeeft, veel meer vertakt dan de gewone. Deze nieuwe soort is voornamelijk bekend van Britse en Ierse wateren, maar komt voor vanaf IJsland tot aan Noordwest-Afrika. De meest nabije waarnemingen komen uit Het Kanaal en van de oostkust van Engeland. N. ramosa is tijdens de expeditie niet op de acht andere Belgische en Franse wrakken gezien. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat de focus van het duiken – zoals altijd – lag op het opruimen van afval.
Lederzakpijp
Didemnum coriaceum is naaste familie van de druipzakpijp (D. vexillum). Dit is te zien aan de vorming van vergelijkbare lobben en het licht geaderde patroon. De soort ‘druipt’ echter niet, is een stuk steviger, heeft een andere ordening van zoïden en bevat een duidelijke combinatie van twee verschillende kleuren. Op wrak 1802 werd alleen de wit-paars gekleurde versie gevonden, maar in de Belgische wateren werd ook de geel-oranje variant waargenomen. Kolonies kunnen zo’n 25 centimeter groot worden en komen in de noordoostelijke Atlantische Oceaan voor tussen de westkust van Noorwegen en Portugal, inclusief de Middellandse Zee. Een logische Nederlandse naam van Didemnum coriaceum is ‘lederzakpijp’, gebaseerd op de wetenschappelijke naam (coriaceum = leerachtig). Ook de Engelse naam (Tough Didemnid) wijst op de stevigheid als duidelijk onderscheidingskenmerk ten opzichte van de druipzakpijp.
Waarnemingen
Zoals altijd met nieuwe, niet-exotische soorten is er de vraag hoe ‘nieuw’ de vondsten zijn. Zaten de soorten er al een tijdje, maar werden ze niet opgemerkt? Zakpijpen en hydropoliepen zijn niet de meest eenvoudig te identificeren soortgroepen en het aantal wrakduikers in de Noordzee is beperkt. Een kleine zoektocht naar oudere foto- en videobeelden leverde geen eerdere waarnemingen van D. coriaceum op, maar wel een eerdere waarneming van N. ramosa. Opvallend genoeg gaat dit om hetzelfde wrak als waarvan we de soort nu melden. Klaudie Bartelink van Dutch Maritime Productions legde tijdens de 15e expeditie van Stichting Duik de Noordzee Schoon al op 6 juni 2021 een kolonie op film vast.
Tekst: Renate Olie, Stichting De Noordzee, Stichting Duik de Noordzee Schoon & Stichting ANEMOON en Marco Faasse Eurofins AquaSense & Stichting ANEMOON
Foto’s: Renate Olie; Klaudie Bartelink © Stichting Duik de Noordzee Schoon – Dutch Maritime Productions
Dit artikel is uitgebracht door Stichting ANEMOON en met toestemming overgenomen van Nature Today.
