Duiken met kinderen – vanaf welke leeftijd?

Duikerarts Thijs Wingelaar is vader van twee kinderen. Hij vraagt zich dan ook af wat hij zal doen als zijn kroost wil gaan duiken.

Tijdens een recente duik in de Spiegelplas (Nederhorst ten Berg, aanrader!) moest ik er weer eens aan denken. Hoe leuk zou het zijn als ik al die honderden visjes kan bekijken met mijn kinderen? Een beetje verwondering en waardering voor de onderwaternatuur is denk ik goed voor elk kind. Maar ik moet nog even wachten, want mijn zoontje is net twee jaar oud en mijn dochter is bijna 8 maanden oud. Baby- en peuterzwemmen is het maximaal haalbare voor dit moment (en met heel veel plezier overigens!). Maar op een gegeven moment komt de vraag van hem of ze een keer mee mogen met papa en mama om vissen te kijken. Of is er de mogelijkheid om een introductieduik te maken in een warm vakantieland. Er zijn duikorganisaties waar je al vanaf een leeftijd van 8 jaar met een duikset onder water mag. Maar is dat verstandig? Welke overwegingen zijn er en waar moet je rekening mee houden?

Een veelgehoord argument om kinderen niet te laten duiken is dat het schadelijk zou zijn voor de ontwikkeling van de longen. Om eerlijk te zijn, dat weet ik niet. Sterker nog, niemand weet dit echt omdat er geen goed onderzoek naar is gedaan. We weten dat pasgeborenen die met veel zuurstof worden beademd, later in hun jeugd longproblemen kunnen krijgen. Maar dat kan ook komen door de reden waarom die pasgeborene moest worden beademd, want dat was niet voor niets. Bij proefdieren zijn aanwijzingen gevonden dat jonge longen kwetsbaarder zijn voor zuurstof dan volgroeide longen. Maar de drukken en tijden waaraan de proefdieren zijn blootgesteld zijn niet vergelijkbaar met het duiken zoals mensen doen. Daarnaast zijn mensen geen muizen, en reageren we gewoon anders op dingen.

Een andere manier om ernaar te kijken is te onderzoeken wat de gevolgen zijn voor kinderen die in hun jeugd gedoken hebben. Deze getallen zijn erg lastig te krijgen en wetenschappelijk nog lastiger te vergelijken. Want als een kind longproblemen heeft ontwikkeld en misschien tien duiken heeft gemaakt, maar ook zijn hele jeugd in de binnenstad van Amsterdam heeft gewoond, waardoor zijn die longproblemen dan veroorzaakt?

Daarnaast is het duiken tijdens de kinderleeftijd nog niet zo lang in zwang waardoor we gevolgen op de hogere leeftijd (bijvoorbeeld vanaf 65 jaar) gewoonweg nog niet weten.

Ontwikkeling van longen

Het verhaal dat bloostelling aan hogere omgevingsdrukken of zuurstofconcentraties schadelijk zou zijn voor de ontwikkeling van de longen klinkt logisch maar mist wetenschappelijke bewijsvoering. Waarschijnlijk valt het wel mee als de blootstelling niet te lang en niet te hevig is. Desondanks denk ik dat ouders een risico nemen waarvan de effecten (nog) niet te overzien zijn. In de literatuur is wel eens gesuggereerd dat groeischijven van kinderen gevoeliger zouden zijn voor decompressieziekte dan volgroeide botten. Dat zou dan mogelijk invloed kunnen hebben op de (lengte)groei van het kind. Theoretisch kan ik me daar wel iets bij voorstellen, maar bij mijn weten is dat nooit aangetoond. Of kinderen een hogere kans hebben op decompressieziekte is ook niet bekend, maar ik denk dat het zeer onverstandig is om dit risico op te zoeken met extreme dieptes, duiktijden en bijzondere gasmengsels. Als een kind met ruime marges binnen de duiktabellen blijft, speelt dit eigenlijk geen rol.

Klaren

Naast het effect van verhoogde stikstof- en zuurstofconcentraties wordt elke duiker blootgesteld aan wisselende omgevingsdrukken. Elke beginnende duiker heeft moeite met (op tijd) klaren. Bij kinderen is dit ook zo. Omdat de buizen van Eustachius nog niet volgroeid zijn (die liggen wat horizontaler dan bij volwassenen) en verkoudheden bij kinderen vaak voorkomen, kan klaren moeilijker zijn dan bij volwassenen. Niet goed klaren tijdens het duiken leidt tot oorpijn en kan een scheur in het trommelvlies of blijvende gehoor- en evenwichtsschade tot gevolg hebben. Als kinderen nog niet goed kunnen trimmen, is dit een reëel scenario. Al met al denk ik dat er voor kinderen meer risico’s zitten aan het duiken dan voor volwassenen. Maar in hoeverre deze risico’s zullen leiden tot gezondheidsschade, is moeilijk te zeggen.

Risico inschatten

Belangrijker is dat kinderen onvoldoende kunnen inschatten wat de risico’s zijn van hun handelen. Mijn ervaring is dat de meeste achttienjarigen dat nog niet zo goed kunnen als eind-twintigers; kinderen zeker niet. Dat heeft te maken met het stadium van hun ontwikkeling, langetermijnplanningsvermogen en hormonale invloed. Als instructeur kun je duidelijke kaders schetsen. Maar net zoals op het voetbalveld rent het kind soms ineens de andere kant op. Onder water heb je als begeleider niet altijd zicht op al je cursisten of duikers in de groep. Dan moet je erop vertrouwen dat duikers zelfstandig zijn en om hulp vragen als dat nodig is. Hoewel kinderen individueel daarin enorm kunnen verschillen, denk ik dat ze dit minder goed kunnen dan volwassenen. De instrueerbaarheid en zelfstandigheid moeten voldoende zijn om veilig te kunnen duiken. Dat is trouwens voor volwassenen niet anders, in mijn optiek.

Duiken is niet moeilijk. Bij het aanleren en beoefenen van onze sport moet je wel je aandacht erbij houden. Dat kan lastig zijn als er dingen in de omgeving veranderen. ’s Nachts duiken, duiken met andere apparatuur of stroming kunnen een gewone duik omtoveren in een moeilijke duik. Zeker als een kind een onderwatercamera meekrijgt, moeten er selfies gemaakt worden met alle visjes en zwemmen ze vaak overal achteraan. Zonder rekening te houden met het duikprofiel of de omgeving. Dat kan de veiligheid van het kind of de duikers in de omgeving in gevaar brengen.

Ter overweging

Het grootste gevaar van het duiken met kinderen is om hen als volwaardig buddy te beschouwen. Ik zie veel ouders (vaak de vader) met een jong kind duiken als buddypaar. Ik vraag alle ouders die dat doen om even stil te staan bij de volgende twee scenario’s:

1. Je kind komt in de problemen. Het helpen van een duiker in nood is een lastige situatie. Niet alleen op het gebied van de procedures, maar ook emotioneel. Als je kind in de problemen komt, blijft er bij de ouder weinig meer over van het rationele denken. Want je ziel en zaligheid is in de problemen. Iedere ouder die dit ontkent, raad ik aan om te praten met ouders die een situatie hebben doorgemaakt waar hun kind in de problemen was (bijvoorbeeld na een auto-ongeluk). Ouders lopen een groot risico dat zij bij hun kind niet als volwaardige hulpverlener kunnen optreden vanwege de emotionele betrokkenheid. Dat komt de veiligheid van het kind niet ten goede.
2. Je komt zelf in de problemen. Dan moet je vertrouwen op de kennis en kunde van je buddy om veilig boven te komen. De redenering hierboven werkt omgekeerd ook voor uw kind. Als een ouder in de problemen is, kan er weinig overblijven van goede hulpverlening. Daarnaast is een kind van 45 kilo fysiek helemaal niet in staat om een volwassene van 90 kilo naar de oppervlakte te krijgen, daar te houden en te helpen.

Hoewel deze situaties niet vaak voorkomen, moet je er wel rekening mee houden. Ongevallen met jeugdduikers zijn te vermijden, bijvoorbeeld door met een extra (volwassen) buddy te duiken en zo extra zekerheid in te bouwen. Of met een buddylijn te duiken zodat het kind er niet zomaar vandoor gaat.

Er zijn dus wat kanttekeningen te plaatsen bij duiken met kinderen. Of blootstelling aan druk en hogere concentraties zuurstof zo schadelijk zijn als wordt beweerd? Daarvoor ontbreekt sluitend wetenschappelijk bewijs. Het andere punt, dat je kind mogelijk zichzelf of de omgeving schade toebrengt, is concreter. Als het kind niet in staat is om op te treden als volwaardige buddy, dan moet je daarnaar handelen. Elk kind en elke situatie is anders, en ouders hebben de vrijheid om daarnaar eer en geweten een afweging in te maken.