Dugong!

Ben Zuidwijk dook met de dugong bij Marsa Alam en in de jaren daarop kwam hij steeds weer terug. Zijn verhaal zond hij in voor de Reportagewedstrijd 2011.

Eerste bezoek – november 2005

Van een vriend die weet dat ik duik, krijg ik een cadeautje: het novembernummer van het tijdschrift Duiken, met een coverstory over de zeekoe van Abu Dabab. Hij weet niet dat ik in een hotel heel dicht in de buurt van die baai een duikvakantie heb geboekt, en ik weet nog niet wat me een week later te wachten staat.

In november 2005 bezoek ik voor het eerst Marsa Alam. Met 30 duiken en een AOWD-pasje vind ik mezelf best ervaren. Ook ben ik eerder in Egypte geweest, maar volgens de kenners is deze bestemming nóg mooier dan Hurghada en Sharm el Sheik bij elkaar. En vooral rustiger en ongerepter.

Na het lezen van het artikel ben ik helemaal enthousiast. Een zeldzaam zeezoogdier dat leeft van zeegras, en zijn dagen vult met het afgrazen van de zandige bodem van een baaitje, vlakbij mijn vakantiebestemming. Die wil ik zien.

Marsa Alam voldoet helemaal aan de verwachtingen. De koraalriffen zijn prachtig en het is inderdaad veel minder druk dan elders in Egypte. Op de derde dag duiken we bij een baaitje. Vlak voor we te water gaan, roept één van de gidsen dat hij iets bijzonders heeft gezien. Hij denkt dat hij de neus van een dugong heeft gezien toen die boven water kwam om adem te halen. Snel wordt koortsachtig overlegd met de groep duikers
. We moeten snel beslissen of we gaan proberen om het dier te vinden in de baai, óf op het rif gaan duiken zoals gepland. Één saggerijnige gast gooit roet in het eten. Hij heeft er geen zin in. Tijdens een vorige poging heeft hij bijna drie kwartier over het zand gekruist en niks bijzonders gezien. Morrend gaat de rest van de groep akkoord en we houden ons aan het afgesproken duikplan. Kans gemist.

De volgende dag missen we de zeekoe wéér. Dit maal zouden we meer kans moeten hebben, want we duiken op zijn thuisbasis, de baai van Abu Dabab. We zien tussen het zeegras een paar schildpadden en gitaarroggen, maar de zeemeermin laat zich niet zien. Ik ben teleurgesteld, want dit was onze laatste duikdag. De laatste dag van onze vakantie kunnen we immers niet duiken in verband met de vlucht naar huis.

Toch geef ik het niet op. De gedwongen luie dag brengen we door aan het strand van Abu Dabab, en ik ben vast van plan om die dag de zeekoe te vinden. We snorkelen drie keer de baai op en neer voor mijn vriendin het voor gezien houdt. Ik mag roepen als ik hem gevonden heb. En dat gebeurt uiteindelijk. Na nóg een uur, als ik de moed al bijna heb opgegeven, zie ik hem. Op krap 3 meter diepte schoffelt het dier zijn kostje bij elkaar, bijna onzichtbaar in een wolk van zand.

Als ik onderduik en vlak naast hem de bodem aantik, heb ik het gevoel dat hij me aankijkt. Niet dat hij naar me lacht of op een andere manier reageert op mijn aanwezigheid. Onverstoorbaar ploegt hij door. Als wat later een groepje van acht Italiaanse toeristen met gehuurde snorkelsetjes het wonder komt aanschouwen, blijft hij even koortsachtig doorwroeten. Dat is maar goed ook, want veel zeegras staat er niet tussen het zand, en hij eet nogal slordig, dus het is een wonder dat hij genoeg voedsel binnen krijgt op een dag. Ik blijf die dag zeker een anderhalf uur bij hem in de buurt, al is het maar omdat ik niet denk dat ik hem ga terugvinden als ik hem alleen laat.

Tweede bezoek – augustus 2006

Bijna een jaar later ben ik terug in Marsa Alam. Dit keer verblijven we in de nieuw gebouwde Abu Dabab Diving Lodge, direct aan de baai. De eerste nacht slapen we slecht. Één van de hotels in de buurt gebruikt het strand voor een wekelijks strandfeest met keihard dreunende muziek. Gelukkig voor ons, en voor de bewoners van de baai, is het niet élke avond feest op het strand. Dat zal toch onder water ook een herrie zijn, denk ik.

Ik kijk uit naar het weerzien, en dit keer duik ik met een camera. De checkdive is een kantduik in de baai. We zijn nog geen twee minuten onderweg of ik zie in een flits een bruin gevaarte op ons af zwemmen. Op twee meter passeert de kolos. Ik druk snel af en maak een foto.
Die middag ga ik snorkelend opnieuw op zoek naar de zeekoe. En ik ben niet de enige. Omdat het zomervakantie is, zijn er veel Italiaanse zonaanbidders, die kennelijk massaal een snorkelexcursie naar Abu Dabab hebben geboekt. Als één van de enthousiaste verkenners hem gevonden heeft, klinkt het triomfantelijk “Dugongo!” over de baai. Vervolgens plonst een twintigtal beginnende snorkelaars naar de topattractie van deze kermis. De zeekoe blijft er opvallend onverschillig onder.

Ik volg hem die week urenlang, tussen het duiken door. Zo kan ik een mooie foto’s en video maken. De meeste tijd ben ik de enige snorkelaar in de buurt.

Ook voor duikers is de zeekoe een attractie. Met zodiacs worden ze in vrachtjes van zes of acht zo ongeveer boven op hem neergelaten. Dit kan niet goed gaan, denk ik nog. Na thuiskomst plaats ik trots mijn beste foto’s en video op internet.

Derde bezoek – maart 2009

Na drie jaar keer ik terug in Marsa Alam. En ook dit keer staat Abu Dabab op het programma, nu voor een vroege kantduik. “We proberen om 7 uur in het water te liggen.”, legt de gids uit, “Want het kan daar behoorlijk druk worden.”

De duiken zijn weer erg mooi, maar wat vooral opvalt is hoe massaal het is geworden. In een straal van 500 meter zijn nog twee grote hotels gereed gekomen. Wie over de kustweg langs de baai rijdt, ziet bijna het strand niet meer door een hek en de vele parasols. In het hoogseizoen komen hier meer dan 1200 toeristen voor een excursie, een dagje strand met snorkelen. De zeekoe zien we die dag niet. In 2008 was hij maart tot oktober niet gezien. De stranddisco dreunt nog elke donderdagavond.

Geen vierde bezoek – oktober 2011

Kort geleden was ik weer in Marsa Alam. Een Egyptische gids vertelde me dat de dugong niet meer gesignaleerd wordt in de baai Abu Dabab. Het gerucht gaat dat lokale vissers hem gevangen hebben voor het vlees. Anderen denken dat hij definitief gevlucht is voor de mensen, of van ouderdom gestorven. Verder is het leven in de baai verstoord door een laag zand die na een heftige regenbui is aangevoerd. Ik vertel hem over mijn eerdere bezoekjes. “Als je de baai kent, ga je teleurgesteld worden.” zegt hij. Ik besef dat ik de zeekoe van Abu Dabab voor het laatst gezien heb. Misschien komt er in de toekomst een keer een andere wonen, want verstandig zijn de dieren niet.

Voor mij is dit het verhaal van een fantastische duikervaring. Maar het gaat ook over de gevolgen van duiken en duiktoerisme in het bijzonder, en ik besef dat ik daarin zelf ook een rol speel. Ik wil niet afgeven op Egyptenaren, of Italianen, of hoteleigenaren, want daar gaat het niet om. Ik hoop dat iedereen die dit stuk gelezen heeft, enthousiast blijft over duiken, en tegelijk nadenkt over de invloed die wij als bezoekers van de onderwaterwereld hebben op die omgeving. We zijn daar immers te gast. Ik heb zelf besloten om voorlopig niet meer terug te komen op één van de mooiste duikplekken die ik ken.

Tekst en foto’s: Ben Zuidwijk

De Reportagewedstrijd 2011 is een initiatief van DuikeninBeeld.tv samen met het Bonaire Toeristenbureau, Bonaire Fun Travel en La Pura Vista. Met je inzending maak je kans op een reis voor twee personen naar Bonaire, waar je een reportage over het eiland gaat maken. Meedoen? Klik hier voor alle informatie.