Wijnand Vlierhuis – Veel en groot

Wij zijn in Maleisië en het is 15 februari 2013.
De boot snorde met stevige vaart over de golven van de Celebes Zee. Aan boord vijf duikers, de gids, de schipper en een handvol hulpjes. Het vaartochtje duurt ongeveer twintig minuten. Aan de oostelijke horizon begon flauw daglicht te gloren, het was net half zes in de ochtend. Beetje fris nog, maar al in natpak gestoken had je daar niet zo’n last van.
We waren onderweg naar het bekende eiland Sipadan. Ik verbleef voor mijn vakantie negen dagen op het naburige eiland Mabul, en het resort aldaar kan voor hun gasten vergunningen regelen om een dag bij Sipadan te mogen duiken. Het is namelijk beschermd gebied en er wordt een beperkt aantal duikvergunningen afgegeven per dag. Dit was mijn derde keer in die tijd dat het mij lukte om mee te gaan.

Eenmaal aangekomen bij het eiland stappen we eerst allemaal op een steiger waarop het kantoortje van de parkwacht staat. Handtekeningetje zetten met datum in het grote boek, en we konden gaan duiken. Het werd ondertussen steeds lichter in de verte. We doken vrij dicht in de buurt van de steiger, die eigenlijk pal tegen de rand van het rif staat. Rondom Sipadan vallen steile wanden dramatisch ver onzichtbaar de diepte in, en daar langs wordt gedoken. Deze specifieke plek noemen ze “The Wall”, en begint eigenlijk boven de beruchte “Turtle Cave”.
Fles en trimjack omgespen, vinnen aan, achterover rollen, camera aanpakken, en zakken maar. Het was nog duister onder water. Een extra handicap voor mij, want twee dagen geleden gaf mijn flitser het op door een intern probleem wat ik daar niet kon oplossen. Foto’s maken moest dus met aanwezig licht gebeuren. Maar het water was wel helder.
Dicht op een kluitje, stil tegen de rand van de dropoff, hing een grote school bultkop papegaaivissen. Mogelijk zestig tot zeventig exemplaren en ze waren kalm en goed benaderbaar. Heel langzaam bewogen ze zich langs de rand verder, druppelsgewijs papegaaivis na papegaaivis. Al een goed begin, deze donkergroene vissen zijn één tot anderhalve meter groot en hebben een indrukwekkende snavelbek waarmee ze koraal eten.
Achter ons, in open water, zwommen als vanouds de grote doktersvissen en eenhoornvissen, scholen fuseliervissen, witstaartjuffertjes en de grote donkere snappers. Dat maakt dus niet uit of je vroeg of laat duikt. Verderop hing de volgende verrassing, een dichte school grootoogmakrelen, ondiep cirkelend langs de rand. Die gingen we dichterbij bekijken en ze bleven kalm hun rondjes en achtjes draaien. Uit hoeveel exemplaren zal een dergelijke school bestaan? Duizend, vijfduizend vissen? De bultkop papegaaivissen kwamen er langzaam bij.

Het werd druk hier. Van achter de makrelenschool, over het ondiepe rifdak, kwamen er regelmatig witpuntrifhaaien tussendoor kruisen. Soms een enkeling, soms een groep van vijf of zes. En dan hingen er nog drie enorme reuzenmakrelen midden in de school grootoogmakrelen. We hebben een hele tijd bij dit tafereel gehangen, want het was een fantastisch gezicht. Alleen maar veel en grote vis om je heen. Een plafond van cirkelende grootoogmakrelen, rechts de rij massieve bultkop papegaaivissen, tussendoor de witpuntrifhaaien en reuzenmakrelen, en achter je de snappers en doktersvissen.

Dan besloten de bultkop papegaaivissen zich massaler te verplaatsen. Wij hingen al erg dicht tegen het randje van de dropoff, je kon daar namelijk eenvoudig een beetje steun zoeken op plekken kaal kalksteen. Maar de massief donkergroene vissen trokken zich niet veel van ons aan. Ik merkte het eerst nadat ik van achteren opzij werd geduwd; de papegaaivissen schuwden fysiek contact niet. Misschien was dat niet echt de bedoeling en drukten ze elkaar een beetje op, maar het was wel opmerkelijk. Duidelijk werd wel dat het zware vissen zijn. Wij duikers maakten dan maar, voor zover mogelijk, nog meer plaats en lieten ze voorbij gaan. Een massieve muur van donkergroene grote schubben en witte snavelbakken, zo compact dat je even geen open water en de overige duikers meer zag.

Nadat die grote meute een beetje voorbij was besloten we ze te volgen. De bultkop papegaaivissen bleven nu meer boven de rand van de dropoff terwijl wij iets dieper er langs doken. Een mooie wand overigens, met enorme sponzen en vooral diverse waaiervormige koralen. Daar kwamen we een groep geelvin barracuda’s tegen. Een stuk of vijf a zes exemplaren van een ruime meter lang en ze lieten zich gemakkelijk benaderen. Dat is het voordeel van barracuda’s, ze zijn nieuwsgierig. En van dichtbij erg indrukwekkend. Af en toe zwom er nog een witpuntrifhaai tussendoor. Beneden ons trok kalmpjes een grijze rifhaai voorbij. Die bescheen ik even met mijn lamp want in de ochtendschemering is de camouflage van dit dier perfect. De barracuda’s trokken zich iets meer terug in open water en wij doken verder.
De bultkop papegaaivissen begonnen zich nu meer te verspreiden in groepjes de ondiepe vlaktes op. Het werd ook langzaam lichter. Witpuntrifhaaien bleven regelmatig aan alle kanten opduiken. Nu had ik even iets meer oog voor het overige rifleven. Het krioelde van de scholen witgele koraalvlindertjes en blauwe trekkervisjes. Verspreid zwommen vleermuisvissen en eenhoorn doktersvissen. Een grote tonijn kwam er plots en snel tussendoor. Juffertjes, keizervissen, kogelvissen, wimpelvissen, trekkervissen, tandbaarzen, het zwermt er allemaal over het rif en in vele soorten en kleuren.

Dan kwamen we aan bij een punt van de wand, van waar het over ging in een plateau als een glooiende gruisvlakte. Hier hing een grotere grijze rifhaai, op gelijke diepte met ons deze keer. Het dier was nieuwsgierig maar bewaarde wel een beetje afstand. Even goed rond kijken in het opkomende daglicht, en er bleken inderdaad veel meer grijze rifhaaien rond te hangen. Dit was een spectaculair gezicht. Grijze rifhaaien vind ik gewoon een mooie soort haaien.
De stroming kwam hier wel langzaam opzetten, en steeds sterker. Na een paar zwemslagen doemde een nieuwe verrassing op. Er hing een grote muur van zwartvin barracuda’s. Wij zochten beschutting achter verspreide koraalblokken tegen de stroming, de barracuda’s bleven kalmpjes hangen. Prachtig om keer op keer mee te maken hoe vissen zo goed kunnen omgaan met hún omgeving. De school strekte zich vele tientallen meters ver uit en ging van iets dieper dan dat wij waren door tot bijna aan de oppervlakte. Hun nieuwsgierigheid raakte bevredigd en langzaam schoof de massa verder op, tegenstrooms het open water in.
We waren nu al bijna een uur onder. Een duik als dit gaat nooit vervelen maar de lucht in die aluminium twaalf litertjes raakt toch wel een keertje op. Tijdens de veiligheidsstop zagen we nog een schildpad zwemmen. Oh ja, die ontbrak nog. Tijdens de andere duiken rond Sipadan waren die juist heel algemeen. Grote grijnzen rondom bij bovenkomst. Een heel spectaculaire duik zoals ik die niet vaak mee heb gemaakt. Een beetje vroeg opstaan was het zeker waard.

Maar nu eerst een warm bakje koffie en warm ontbijt, wat in de tussentijd bij de picknicktafels op het eiland was klaar gemaakt. Sipadan doe je altijd voor een dagje met meerdere duiken, tijd genoeg om het kalm aan te doen vandaag. De zon was al boven de horizon opgestegen, langzaam kleurend van oranje naar wit, en verdreef de laatste ochtendwolkjes. Kleine sterntjes vlogen uit om visjes te vangen, in de gaten gehouden door enkele brute fregatvogels. Vlindertje begonnen te fladderen vanuit het weelderige groen. Heremietkreeftjes scharrelden vanaf het stand terug naar de struiken. In meer opzichten is dit inderdaad een mooi eiland.