Recensie: Het Zeeboek

Een boek over de flora en fauna van de Nederlandse kust. Leuk voor duikers? Leuk voor niet-duikers? Kinderen? Marloes Otten ging samen met haar zoon met het boek aan de slag.

Het Zeeboek: determinatietabellen voor flora en fauna van de Nederlandse kust. Een mooie lichtblauwe cover, gave achtergrondfoto, mooi lettertype: ik viel als een blok voor de afbeelding van dit boek toen ik het toevallig tegen kwam op internet. Wat verder onderzoek naar dit plaatje, leverde op dat het een volledig herziene uitgave was van een boek dat al 30 jaar bestond. Uitgegeven door Stichting Jeugdbondsuitgeverij en met op de achterzijde de tekst “Een wandeling langs de Nederlandse kust levert vaak een schat aan biologische vondsten op. (…)Het Zeeboek brengt al het Nederlandse zeeleven bijeen in één handzame determinatiegids. (…) Deze gids maakt van iedere strandwandeling een avontuur.”

Dit leek me een ideaal boek om gezellig met mijn zoontje wat strandvondsten te determineren na een strandwandeling. En bovendien was het een boek over zeeleven dat nog niet in mijn boekenkast stond, dus had het een hoog ‘hebbuh’-gehalte. Het boek werd besteld, met het plan tijdens een strandwandeling wat schelpen en andere vondsten te verzamelen en daarna te determineren.

Verliefd
Op het eerste gezicht voldoet het boek volledig aan het plaatje waar ik verliefd op werd. Geplastificeerde, waterafstotende kaft die tegen een stootje kan, een handige lineaal opgenomen op de achterzijde om schelpen op te meten.
Een blik op de inhoudsopgave laat zien dat de hoofdstukken verdeeld zijn in duidelijke plant- en diergroepen. De meeste duikers zullen in ieder geval meteen zien in welk hoofdstuk ze moeten zoeken naar het onderwaterleven dat ze willen determineren.
Het boek begint met een goede uitleg over hoe het boek het best gebruikt kan worden, wat de beste vangst- en verzamelmethoden en de beste locaties zijn. Hier komt ook de snorkelaar (of duiker) in beeld. Natuurlijk kun je onder water ook een heleboel waarnemingen doen!

Als ik even snel door het boek blader, zie ik vooral veel tekeningen van de verschillende soorten. Even lijkt me dat op 30 jaar geleden gebaseerd, maar nadere inspectie laat zien dat de tekeningen wel heel duidelijk zijn en absoluut een toegevoegde waarde zijn. Het maakt veel details beter zichtbaar dan een foto zou doen. Voor naaktslakken, sponzen, zakpijpen en anemonen is wel gekozen voor een foto-overzicht, wat inderdaad voor deze soorten naar mijn mening ook het duidelijkst is. Een uitstekende combinatie van toen en nu dus.

Uitproberen!
Tijd voor een test. We gaan naar het strand op zoek naar mooie vondsten om te determineren.
Echt veel spannends vinden we niet. Wat schelpen, die ik denk ook zonder gids wel te kunnen determineren, wat aangespoeld wier waarvoor hetzelfde geldt en een krabbeschild. De enorme hoeveelheden aangespoelde kwallen laat ik liggen, zo ver gaat mijn verzamelwoede niet.

Thuis worden de vondsten uitgespreid en kan het determineren beginnen. Nu denk ik iets meer dan de gemiddelde Nederlander te weten van het onderwaterleven en durf ik een gok te doen op het feit dat we in ieder geval een kokkel, knotswier en blaaswier gevonden hebben.
Om te kijken of het systeem werkt, begin ik met de kokkel. Natuurlijk ben ik wel zo eigenwijs om de inleiding over te slaan en meteen naar de determinatietabel te gaan. Oei…. Bij de eerste stap wordt gevraagd naar de spierindruksels, de radiale ribben en de lengte van de oren. Oren??? Dit is een duidelijk geval van RTFM (vrij vertaald naar ABN: lees alsjeblieft eerst de gebruiksaanwijzing).  Ik begin opnieuw. En met de inleiding kan ik de vragen beantwoorden. In de schelp zijn de spierindruksels te zien, ik weet nu wat de groeilijnen en mantelbocht zijn en dat er zoiets als een chondrofoor en een concentrische sculptuur in een schelp kunnen zitten.

Zoonlief is inmiddels televisie gaan kijken (“mam, dat is gewoon zo’n schelp waar het strand vol mee ligt!”), maar ik ga stap voor stap de determinatietabel door. En kom uit bij Ruwe Boormossel. Ehh, dat dacht ik niet… Nieuwe poging. Oke, als dit een niet-omgeslagen rand is, kom ik wel uit bij de kokkel. Dan is de rand blijkbaar niet-omgeslagen. Hmmmm…

We proberen hetzelfde grapje met het wier. De tabel stelt als eerste vraag een makkelijke: is de kleur groen of bruin? Dat is natuurlijk een makkelijke: groen. Twee stappen later vertelt de tabel mij dat dit Zeesla is. Daar ben ik het niet mee eens, ik ben er zeker van dat dat het niet is. Maar wat ik denk dat het wel is, staat niet bij de groenwieren maar bij de bruinwieren. Even een second opinion: “welke kleur wier is dit?” “Bruin.” Oke, ik wist niet dat ik kleurenblind was. Als je begint bij bruinwieren, kom je inderdaad bij blaaswier uit.

De determinatietabellen blijken niet zo makkelijk te werken als ik verwacht had. Maar wat een hoop informatie staat er in dit boek! En als je de inleiding bij ieder hoofdstuk WEL leest, leer je ontzettend veel over waar je op moet letten om een soort goed te kunnen determineren. De duidelijke tekeningen zijn hier een goed extra hulpmiddel bij.
Dit boek is aanrader voor iedere duiker die meer wil weten over het onderwaterleven dat hij tijdens zijn duiken in zout water ziet. Voor kinderen is het determineren van schelpen te ingewikkeld, maar met de tekeningen kunnen zij krabben en kreeftachtigen ook prima gaan benoemen.
Een mooi naslagwerk voor ieder die wat dieper in de flora en fauna van zout water wil duiken!

Zeeboek, determinatietabellen voor flora en fauna van de Nederlandse kust
Door: Van der Mark e.a.
Uitvoering: 15 x 22 cm, 240 p., genaaid gebrocheerd met kleurenfoto’s en zwart wit tekeningen
ISBN: 9789051070002
Prijs: € 19,95