Leven in zee gehalveerd
Het leven in de oceanen is de afgelopen veertig jaar alarmerend afgenomen. De populaties vissen, zeezoogdieren, reptielen en zeevogels in en rond zee zijn met gemiddeld 49 procent gedaald. Visbestanden van soorten die wereldwijd veel worden gegeten, zoals tonijn, zijn zelfs met driekwart ingestort. Daarnaast is het oppervlakte koraal, mangrovebossen en zeegrasvelden sterk afgenomen, terwijl die gebieden fungeren als kraamkamers voor de zee.
Dat staat in het Living Blue Planet Report dat het Wereld Natuur Fonds (WNF) vandaag internationaal uitbrengt. De speciale oceaneneditie van het Living Planet Report verschijnt vlak voordat de Verenigde Naties eind deze maand de duurzame ontwikkelingsdoelen tegen armoede goedkeuren. Het WNF roept de lidstaten op om bescherming en herstel van de oceanen daarin een belangrijke rol te geven. Een groot deel van de bevolking in met name arme landen is voor haar voedsel en inkomen afhankelijk van een gezonde zee met voldoende vis.
Dynamietvisserij
De oceanen staan bloot aan tal van bedreigingen. Inmiddels wordt 29 procent van de commerciële vissoorten overbevist en verlegt de visindustrie haar grenzen. Vissersschepen kunnen nu al tot twee kilometer diepte vissen. En op de Noordpool komen rijke visgronden vrij door smeltend zeeijs. Door massatoerisme, vervuiling, stijging van zeetemperatuur als gevolg van klimaatverandering en destructieve visserij met dynamiet is al de helft van het koraal verdwenen. Het gevolg is dat de vispopulaties die afhankelijk zijn van koraal – eenderde van alle vissoorten in het rapport – de afgelopen decennia met 34 procent zijn afgenomen. Daarnaast neemt ook het risico op olierampen verder toe door boringen in de diepzee en op de Noordpool. Van de overige vervuiling, zoals plastic soep, komt circa 80 procent van land. Jaarlijks wordt zo’n acht miljoen ton plastic afval in zee gedumpt dat uiteindelijk deels in de voedselketens terecht komt.
,,Het is schrikbarend om te realiseren dat we in enkele generaties de oceanen wereldwijd ernstig hebben beschadigd’’, aldus Carol Phua, een van de hoofdauteurs. ,,We vangen vis sneller dan ze zich voortplanten, vervuilen hun leefgebieden en vernietigen hun kraamkamers, zoals koraalriffen, mangrovebossen en zeegrasvelden. Het leven in zee is gelukkig veerkrachtig en kan zich herstellen, maar dan moet de wereld snel maatregelen nemen om onze oceanen daadwerkelijk te beschermen.’’
Zeekomkommers
Het rapport beschrijft de zorgwekkende situatie van drie soorten die essentieel zijn voor gezonde ecosystemen: haaien, zeekomkommers en zeeschildpadden. Koraal is onder meer afhankelijk van haaien die de riffen in balans houden door zieke en zwakke rifvissen op te eten. Toch wordt inmiddels een op de vier haaiensoorten bedreigd door zware overbevissing voor alleen hun vinnen. De explosief gestegen visserij op zeekomkommers – een delicatesse in Azië – is nog desastreuzer. Rond de Galapagos en in de Egyptische Rode Zee zijn ze al vrijwel weggevist. Zonder zeekomkommers verslechtert het leefgebied voor koraal, waardoor ook andere dieren niet meer kunnen overleven.
De sterke afname van zeeschildpadden is een direct gevolg van bijvangst door visserij, vervuiling, klimaatverandering en verlies van neststranden door extreem weer en zeespiegelstijging. Het aantal lederschildpadden in de Stille Oceaan aan de westkust van Midden-Amerika is de afgelopen decennia bijvoorbeeld met 97 procent geslonken. Tegelijk blijkt dat natuurbescherming ook effect heeft. Door jarenlange beschermingsmaatregelen is de populatie lederschildpadden aan de oostkust van Canada en de Verenigde Staten toegenomen en staat niet meer als bedreigd te boek.
Dat het tij kan worden gekeerd blijkt ook uit succesvolle voorbeelden. Zo hebben lokale bevolking en vissers voor de kust van Noord-Mozambique met hulp van onder meer het WNF twee beschermde zeegebieden ingesteld. In die kwetsbare koraalriffen die fungeren als kraamkamers voor vis, geldt sindsdien een visverbod. Het ecosysteem dat vijf jaar geleden door zware overbevissing op instorten stond herstelt zich inmiddels weer en visvangsten nemen fors toe. Een ander succesverhaal zijn de Fiji-eilanden die een einde hebben gemaakt aan visserij op haaienvinnen door een visverbod van dertig mijl ronde de eilanden in te stellen. De duiktoeristen die op de haaien afkomen, leveren de eilanden jaarlijks tientallen miljoenen dollars op.
