Jagende blauwvintonijnen?
Kun je je het voorstellen? Jagende blauwvintonijnen in de Noordzee? Chris van Assen van WNF moet daar onwillekeurig tijdens de Expeditie Noordzee toch aan denken.
Het is zaterdagochtend, kwart voor zeven. Het is stil op de boot: ik hoor alleen de generator en voel de lichte deining. Op dit moment zwemmen er vele vissen en zo’n 20 duikers op 17 meter onder ons. We liggen voor anker boven het wrak ‘Vittorio Z’, een Italiaans vrachtschip van meer dan 100 meter lang, dat in 1955 met duizenden zakken cement in het ruim gezonken is voor de kust van Vlieland.
Jagende blauwvintonijnen
Ik zit op het helikopterdek en kijk uit over zee: een grijze lucht, geen zuchtje wind en dus een spiegelgladde bak met water. Het lijkt in de verste verte niet op de ruige, ontembare zee waar je vaak over hoort uit de verhalen van vroeger – en toch dwingt deze zee ontzag af. Ik vraag me af hoe het er hier 50 jaar geleden uit heeft gezien. Vanaf de boot misschien wel hetzelfde, op het booreiland aan bakboord na. Maar onderwater moet het toch een andere wereld geweest zijn dan nu, als we de onderzoekers en de vele verhalen van de oudere zeelieden mogen geloven. Er zwommen toen grote blauwvintonijnen, op jacht naar haring en kabeljauw. Die waren er genoeg, want de zee zat vol leven. De vele schelpenbanken op de zeebodem zorgden voor een goed thuis voor de soorten die zich op de zanderige delen van de bodem niet kunnen vestigen. Haaien en roggen hadden alle ruimte en vis zwom er in overvloed.
Wrakken in plaats van schelpenbanken
Hoe ziet de Noordzee er nu uit? Inmiddels zwemt de blauwvintonijn al jaren niet meer in de Noordzee, haaien en roggen worden bedreigd, visbestanden zijn afgenomen vrijwel alle schelpenbanken zijn verdwenen: die zijn onder andere weggevist door de sleepnetten van platvissers. De wrakken hebben de rol van harde ondergrond overgenomen van de schelpenbanken, waardoor de vele soorten die hiervan afhankelijk zijn gelukkig niet helemaal verdwenen zijn. Maar: ook de wrakken zijn aan het verdwijnen, met name door wrakbergers die de wrakken leegplukken. Het lijkt erop dat de vele windmolens die zee geplaatst zijn en worden de rol van schelpenbanken en wrakken niet kunnen overnemen, vanwege de verschillen in structuur. Waar zullen deze soorten een nieuw thuis vinden? Een thema wat ons gisteravond na de dagelijkse themalezing een uitgebreide discussie heeft opgeleverd.
Grootste natuurgebied van Nederland
Hoe de Noordzee er in de toekomst uit zal gaan zien, weet niemand. Wel houdt het ons allemaal bezig en de dromen zijn de wereld niet uit: hotels op oude boorplatforms, zeewierkwekerijen tussen de nog te bouwen windmolenparken, duurzame vissersboten op windenergie en vooral ook genoeg ruimte voor de natuur om toch ook een beetje z’n eigen gang te kunnen gang. De Noordzee blijft per slot van rekening het grootste natuurgebied van Nederland…
Determinatiebijbel
Hierover nadenkend, kijk ik naar de 20 wrakduikers die na hun duik van meer dan een uur weer aan boord getakeld worden. “Wow! Wat een vissen! En wat een zicht!”, roept Ben, de expeditieleider. “Ik wil weer naar beneden!” Terwijl Ben het plankton van z’n duikpak laat schrapen door een bioloog, maakt Wim, van het Ministerie van I&M, een prachtige foto vanaf het helikopterdek van een zeevogel. “Dat is duidelijk een Noordse Stern en geen Visdief”, zeggen de twee taxonomen die Wim inmiddels op het helikopterdek vergezeld hebben.
Ze laten me met een glimlach pagina 20 van de ‘determinatiebijbel’ van het zeeleven van Noord-West Europa zien, waar staat: ‘Fish: vertebrate animals with fins, gills, eyes, mouth, anus (if you can’t recognize a fish give up marine biology and take up bird watching).’ Eén ding is zeker: De Noordzee inspireert vele mensen op vele manieren. Al jaren, nog steeds, en ik hoop dat dat nog lang zo mag zijn.
Deze blog is ook gepubliceerd op de website van het Wereld Natuur Fonds.
Over de auteur:
Chris van Assen is mariene bioloog en werkt bij het WNF aan oceanenprojecten in het Caribisch gebied én de Noordzee. Zo strijdt ze voor goede bescherming van de ecologisch belangrijkste gebieden in de Noordzee. Tijdens Expeditie Noordzee houdt ze ons op de hoogte van het reilen en zeilen aan boord.
