Dit was Zeeland in 2017

Zonder twijfel was 2017 voor Zeeland een bijzonder jaar! Marloes Otten zet een aantal bijzondere zaken voor je op een rij.

Nog niet eerder werden er zoveel bijzondere waarnemingen gedaan en nieuwe soorten ontdekt als afgelopen jaar. En deze bijzondere gebeurtenissen volgden elkaar gestaag maar voortdurend op. Zou deze trend doorzetten in 2018? En wat is de oorzaak van het opduiken van soorten die hier eigenlijk niet thuishoren? Is het klimaatverandering? Opwarming van de water en stijging van de zeespiegel? Of gewoon toeval?

Foto: Peter H. van Bragt, Stichting ANEMOON

Al op 1 januari meldt Stichting ANEMOON via Nature Today dat dodemansduim, onze enige koraalsoort, opnieuw goed gedijt in de Oosterschelde. Onder andere bij de Zeelandbrug is dit goed te zien. Tijdens een duik hier zie je zeker zowel witte als oranje exemplaren.

Begin april worden er verschillende groene rolsprietslakken gevonden in het Grevelingenmeer. Deze zeldzame soort werd voorheen slechts incidenteel in de Oosterschelde waargenomen en de vondst van meerdere exemplaren tegelijkertijd in de Grevelingen wijst op een opmars van deze soort in de Zeeuwse Delta.
Vervolgens duiken twee nieuwe krabbensoorten op: de grijze zwemkrab, die oorspronkelijk uit zuidelijker water komt, en de gladde kiezelkrab, die bekend was uit diepere delen van de Noordzee.

In mei filmt een duiker een grote stekelrog bij Dreischor in het Grevelingenmeer. De bijzondere video zie je hier.

Schepje. Foto: Marloes Otten

In 2016 werden plotseling op enkele duiklocaties in de oostelijke Oosterschelde grote populaties ‘schepjes’ waargenomen. Dit bijzondere schelpdragende weekdier leeft op de slikbodem en zet hier zijn eikapsels af. In de eerste helft van 2017 blijkt het schepje zich ook naar de westelijke Oosterschelde verplaatst te hebben, wat er op wijst dat deze soort zich goed aan het vestigen is in de Zeeuwse Delta.

Ook de paarse kokerworm werd al in 2016 aangetroffen in de Oosterschelde in de omgeving van Zierikzee, maar zeer incidenteel. Deze zomer kunnen duikers bij de Zeelandbrug echter niet om dit mooi gekleurde diertje heen. In groten getale groeien ze niet alleen op de stenen, maar ook op de pijlers van de brug en zelfs op de duiktrap!

Eind juni komt er weer een nieuw soort onderwaterleven bij: deze keer is het een kleine garnalensoort, de Philocheras fasciatus. Voorgesteld wordt om het nog geen 2 cm grote diertje de naam Gebandeerde stompkopgarnaal te geven.

Hoewel de soort al bekend was van de Noordzee, waar ze op wrakken groeien, worden de zeemargrietjes nu ook in de Oosterschelde, bij Plompetoren ontdekt. Deze kleine anemoontjes hebben in de Oosterschelde allemaal een witte mondschijf.

De meeste duikers zal het bekend zijn dat er in de Zeeuwse Delta inktvisachtigen zoals sepia’s, pijlinktvissen en sepiola’s te vinden zijn. In augustus 2017 fotograferen twee duikers echter een octopus, die bij nadere bestudering nog bijzonderder bleek dan eerst gedacht. In plaats van de kleine achtarm blijkt het een gewone achtarm te zijn, die al sinds 1950 niet meer waargenomen is in Nederlandse kustwateren.

In oktober worden in de Oosterschelde bij Yerseke de eerste gekweekte stekelroggen uitgezet. Het betreft een experiment om meer informatie te verzamelen, wat kan bijdragen aan het herstel en de bescherming van de populatie haaien en roggen in de Noordzee.

In de Westerschelde worden twee nieuwe soorten spookkreeften ontdekt. Voor veel duikers is het vinden en zien van een spookkreeftje al een hele opdracht, laat staan het determineren van de juiste soort! Toch zijn er meerdere soorten spookkreeftjes (ook wel wandelende geraamtes of teringlijdertjes genoemd) en sinds oktober 2017 is Zeeland twee soorten rijker!

Gehoornde slijmvis Dreischor Gemaal. Foto: René Weterings

Tijdens de prijsuitreikingen van wedstrijden onderwaterfotografie zijn ze al veelvuldig in beeld: de steenslijmvis en de gehoornde slijmvis. Deze fotogenieke visjes zijn in 2017 opvallend veel waargenomen en lijken zich nu definitief in Zeeland te vestigen – het gevolg van het uitblijven van strenge winters. Ook soorten als de mul, het kortsnuitzeepaardje en de paganelgrondel voelen zich in 2017 goed thuis in het Zeeuwse water.

In oktober wordt een jonge zonnevis waargenomen in de Oosterschelde. Waarnemingen van deze bijzondere vis zijn zeer zeldzaam.

De al in 2016 ontdekte wolkrab blijkt ook in 2017 een vast plekje in Zeeland te vinden.

De Nederlandse kustwateren vormen de meest noordelijke verspreidingsgrens van het kortsnuitzeepaardje. Waarnemingen uit de zomer zijn gebruikelijk, zoals het stelletje zeepaardjes dat deze zomer bij Anna Jacobapolder te vinden is en veel duikers naar deze duikplaats trekt. Heel bijzonder zijn de waarnemingen van zeepaardjes in november en december 2017. Dit werpt heel veel nieuwe vragen op over waar de zeepaardjes heen gaan na de zomer.

In december worden twee maanvissen dood aangetroffen. De eerste aan de waterkant van de Oosterschelde bij Colijnsplaat, de tweede op eerste kerstdag aan de Noordzeekust bij Nieuwvliet. Het betreft jonge exemplaren van net meer dan een meter groot, die echter al zo zwaar zijn dat er een kraantje aan te pas moet komen om de dieren te bergen. Je zal een van deze reuzen maar onder water tegenkomen!

Foto: Stichting Strandexploitatie Veere

Op 1 december 2017 wordt op het strand bij Domburg een bijna 14 meter grote potvis aangetroffen. Het dier overlijdt helaas. Half december spoelt bij Neeltje Jans het bijna zeven meter lange kadaver van een dwergvinvis aan. Iedere duiker die wel eens een zeehond onder water is tegen gekomen, weet hoe groot, snel en indrukwekkend deze dieren zijn. En dan te bedenken dat deze walvissen dus ook in onze wateren rondzwemmen. Dat kost toch een paar bar lucht als je die tegenkomt!

2017 was een bijzonder jaar! Wat staat ons in 2018 te wachten?