Inloggen

Wachtwoord vergeten?

Duiken / Gezondheid

Vocht in je longen door duiken – dat wil je niet!

De ‘Check je hart’-campagne. Je hebt er misschien van gehoord. Maar heb je er ook iets mee gedaan? Duikerarts Thijs Wingelaar legt uit waarom het zo belangrijk is dat je je hart ook echt checkt.

Komen dit soort berichten je bekend voor?

Duikerartsen Willen Dat Jij Dit Weet: Met Deze Informatie Blijf Je Leven!
CHECK JE HART!

Iedereen vindt reclame vervelend. Als ik een banner zie die lijkt op de bovenstaande tekst, dan klik ik vooral weg. Maar blijkbaar zijn er mensen die erop klikken, dus ik wilde het ook een keer proberen. Want ik wil het hebben over één van de achtergronden van de de ‘Check je hart’-campagne. En ik wil de KNRM, NOB en de NVD  graag de spotlight geven die ze verdienen. Want deze campagne doen ze om een hele goede reden. Jaarlijks overlijdt er een aantal duikers tijdens het duiken, wat misschien wel voorkomen kan worden als ze dit artikel lezen…

Sporten is gezond. Dat weet iedereen. Meerdere keren per week lekker de hartslag omhoog werken zorgt ervoor dat je gezonder oud wordt en je daar beter bij voelt. Hoewel bij duiken de hartslag vaak lekker laag blijft, dat is immers goed voor het luchtverbruik, is het toch een aardige inspanning voor het lichaam. Maar weet je ook dat ‘lekker die hartslag omhoog werken’ onder water levensgevaarlijk kan zijn?

Achtergrond

Om dat te begrijpen heb je twee stukjes achtergrondinformatie nodig:

Ons hart pompt het bloed door het lichaam. Dat bloed is hard nodig om de organen te laten werken. Als we gaan sporten, hebben de spieren meer bloed nodig.  De hartslag gaat omhoog en per slag pompt het hart ook krachtiger. Ons lichaam heeft tussen de 5 en 7 liter bloed. In rust gaat onze hele bloedvoorraad éénmaal door het lichaam. Als we maximaal sporten, dan kan dat tot wel 35 per minuut zijn bij atleten, maar bij ons – normale stervelingen – is dat meestal tussen de 20 en 25 liter per minuut. Het hart pompt dan dus ongeveer 4x zoveel bloed rond dan in rust.

Als we rechtop staan, staat er iets meer druk op de bloedvaten in de benen dan die in de armen door het kleine beetje hoogteverschil. In de loop van de dag kan er daardoor vocht achterblijven in de benen. De meeste mensen herkennen dat wel als ze een lange dag gestaan hebben en hun sokken uittrekken. De sok die ’s ochtends mooi paste, heeft ’s avonds een afdruk achter gelaten. Na een nacht slapen is dat vocht weer terug de bloedvaten in gegaan, en is er niets meer aan de hand.

Als we het water in gaan, dan drukt het water op het lichaam (dit heet hydrostatische druk). Het vocht dat in de benen was gaan zitten, wordt het vocht in de benen versneld terug de bloedvaten in gedrukt. Bij gezonde mensen is dat tussen de 500 en 700 mL, bij koud water kan dat nog meer zijn (omdat de bloedvaatjes dan ook nog samenknijpen). Dat betekent dat het hart acuut 10% meer bloed rond te pompen krijgt. Het lichaam reageert daarop en één van de gevolgen is dat het lichaam probeert het ‘overtollige’ vocht probeert weg te werken. Dat is de oorzaak dat mensen moeten plassen na het zwemmen of duiken. Als het lichaam dit vocht niet uit kan plassen, dan moet het ergens tijdelijk opgeslagen worden. De voorkeursplek voor dit vocht is dan de longen, omdat daar ‘ruimte’ is. Als je gezond bent, is dat in rust niet zo’n probleem, want de longen hebben genoeg overcapaciteit om tijdelijk wat vocht op te slaan. Als we het water uit gaan, verdwijnt dit vocht weer terug de bloedvaten in.

Maar stel nou dat je in het water gaat sporten? Door bijvoorbeeld een wedstrijd te zwemmen, of zo snel mogelijk een parcours onder water af te leggen? Dan moet je lichaam dus die 10% extra bloed verwerken omdat we in het water zijn, maar ook nog eens omdat we gaan sporten. Dan is die 500 tot 700 mL ineens 2 tot 3 liter extra rond te pompen bloed. En dat kan te veel van het goede zijn voor het hart. Die krijgt dat allemaal niet rondgepompt en het moet even opgeslagen worden: in de longen. Maar als dat zo veel vocht wordt dat je longen niet meer effectief kunnen ademhalen, dan heb je een (groot) probleem. Dit ziektebeeld heet: Swimming Immersed Pulmonary Edema, ofwel: vocht in de longen door zwemmen of immersie (in het water zijn). Dit gebeurt ook bij (zeer) sportieve zwemmers en triatleten, die dan tijdens een wedstrijd overlijden.

Rustig aan!

Wat is de les voor ons, duikers? Allereerst: onder water moet je rustig aan doen. Besef dat het hart, zelfs als je helemaal in rust bent, 10% (of iets meer in koud water) extra bloed rond moet pompen. Laat je daarom ook niet verrassen door stroming of getijdenwisselingen waardoor je onverwacht heel hard moet zwemmen. Natuurlijk helpt het als je fit en sportief bent, want dan heeft je hart meer ‘reserves’ in zo’n situatie.

Daarnaast: als je ziektes of medicijnen hebt die het hart of de nieren beïnvloeden, neem dan contact op met een duikerarts. Sommige medicijnen remmen bijvoorbeeld de pompkracht van het hart. Daar heb je boven water niet zo veel last van, maar onder water – en vooral als je hard moet werken bij bijvoorbeeld een buddy-in-nood procedure, kun je ineens lucht tekortkomen. En dan kom je niet meer veilig boven…

Dames en heren: check je hart!

Meer informatie? Klik op de volgende links:

NVD
KNRM
NOB
DuikeninBeeld

Een goed wetenschappelijk artikel (let op: zeer technisch) hierover kun je lezen via deze link. Klik!
(Grünig H, Nikolaidis PT, Moon RE and Knechtle B (2017) Diagnosis of Swimming Induced Pulmonary Edema—A Review. Front. Physiol. 8:652. doi: 10.3389/fphys.2017.00652)

Heb je meer vragen over duikmedische zaken, neem dan contact op met je duikerarts. Je kunt ook een vraag sturen naar de Nederlandse Vereniging voor Duikgeneeskunde (NVD) of telefonisch contact opnemen met het Duikmedisch Centrum (088 950 1417).

8 reacties

  1. Een interessant en goed stukje werk dit stukje. Rustig aan, dat doe ik altijd, want ik wil dingen zien onder water. Bovendien: Plan your dive, dive your plan! De fitheid, die wordt door mij vooronderstelt. De conclusie die ik uit dit stukje trek: Plassen als het nodig is.; Voor de duik (betekent meer opslag in de blaas tijdens de duik). Plassen tijdens de duik (in het pak), dat werkt direct drukverlagend , opslagverlagend en rondpompverlagend toch? En plassen na de duikwant dat voelt altijd prima!

    REAGEREN
    • Beste Berthold,
      Dank voor je reactie.
      Urine dat in de blaas zit, doet niet meer mee met het circulerend volume. Anders gezegd: vocht in de blaas hoeft niet meer rondgepompt te worden. Dus voor wat betreft vocht in de longen maakt dat niet uit. Wat wel uitmaakt: is dat lang de urine ophouden een ongemakkelijk gevoel geeft (door oprekken van de blaaswand) en zelfs effect kan hebben op de bloeddruk (probeer boven water maar eens een dag je plas op te houden, daar voel je je snel ongemakkelijk door!).
      Ik wil niet zover gaan dat iemand op doktersadvies in het duikplak moet plassen. 🙂 Maar met een lege blaas duiken is beter dan met een volle!
      Hartelijke groeten,
      Thijs

      REAGEREN
  2. Beste Thijs, Ik weet het ik weet het ik weet het. Waar ik een problem mee heb is dat langzamerhand de duiksport van veilig naar levensgevaarlijk degenereert. Ieder keer wordt er weer wat uitgevonden. De keuringen moeten steeds strenger: Duikkeuringsarts. Huisarts, Specialist. Iedere keer wordt er meer betuttelt. De hypocrisie komt nu: Er lopen tweesters instructeurs rond in ons wereldje die met 40 kilo overgewicht twee sters instructeur geworden zijn. We kunnen wel preken let op het moet veiliger, maar als parallel daaraan dit gebeurt………..Wel vul het zelf maar in!

    REAGEREN
  3. Goed om een stuk bewustzijn te creëren. Er wordt vaak nogal lacherig gedaan over de combi duiken en gezondheid. ‘Duiken is toch voor iedereen’. Fijn dat er aandacht aan wordt besteed, hopelijk dringt het tot veel mensen door a een duikkeuring zo gek nog niet is, ook al is het een momentopname.

    REAGEREN
  4. Dag,
    tot mijn grote tevredenheid (tot nu toe!) Heb ik nooit last van aandrang wanneer ik uit het water kom! Ik drink matig vóór de duik (ca. 250 cc). Moet ik me dan zorgen maken??
    Ik ben een redelijk ervaren duiker (ca 900 duiken in 18 jaar, 63 jaar, verder niet sportief anders dan dagelijks een snelle wandeling van 2 – 3 km, recent nog goedgekeurd)

    met vriendelijke groet,

    REAGEREN
  5. Goedemiddag Rob,
    Daar hoef je je geen zorgen om te maken. Belangrijkste risico factor voor longoedeem ten gevolgen van duiken is forse inspanning onder water. Als je daarbij veel gedronken hebt voor de duik kan dat sneller leiden tot vocht in de longen. Ik zou vooral voldoende vocht (ca 500 mL) _na_ de duik tot je nemen om het vochtverlies van de duik weer aan te vullen.
    Kun je hier wat mee?
    Hartelijke groeten,
    Thijs

    REAGEREN
  6. Dag Thijs,
    dank je wel voor je antwoord, als het mag heb ik nog een vraag: kan het zijn dat het “weglekken” van vocht uit mijn kuiten er de oorzaak van is dat ik zo vaak kramp krijg in mijn kuiten? Ik heb alles al geprobeerd: magnesium, kalium, extra trainen, maar niets lijkt te helpen. Ik loop 5 dagen in de week ca 5 km (marstempo), maar ook dat helpt niet. Ik duik de laatste jaren mede daarom met de “frogkick”, maar als ik één onverwachte beweging maak schiet het er vaak in. Erg vervelend! Heb jij een suggestie wat ik nog méér kan doen om dit terug te dringen?

    REAGEREN
    • Beste Rob,
      Wat goed dat je 5x per week aan bewegen toekomt! Het antwoord waarom vele mensen pijn/kramp in de kuiten krijgen moet ik je schuldig blijven; vaak komen we daar niet achter. Er zijn een paar zaken die je kunt proberen (zoals magnesium en trainen), maar het ziet er naar uit dat je dat al gedaan hebt. Ik kan je helaas geen wondermiddel voorstellen! Mocht jij het op termijn vinden; dan hoor ik het graag van je!
      Hartelijke groeten,
      Thijs

      REAGEREN

Laat een reactie achter

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Velden met * zijn verplicht *

Nieuwsbrief