Inloggen

Wachtwoord vergeten?

Duiken

Verdrinken bij een zwembadtraining?

Hoe beter je wordt in het inhouden van je adem onder water, hoe makkelijker je kunt verdrinken. Duikerarts Thijs Wingelaar legt de gevaren van shallow-water black out (SWB) uit.

De meeste duikers kunnen aardig zwemmen. Sommige duikverenigingen kiezen ervoor om wekelijkse zwembadtrainingen van duikprocedures aan te vullen met zwemtechniek- en conditietraining. Behalve goed voor het algehele gestel, is het ook een leuke afwisseling op een rondje bellenblazen in het zwembad. Als afsluiting van de training nog even een paar baantjes onder water zwemmen of een wedstrijdje wie het langste zijn adem onder water kan inhouden. En nu komt het schokkende: hoe beter je daarin wordt, hoe makkelijker je kunt verdrinken. Ik wil het graag hebben over de gevaren van shallow-water black out (SWB).

Consequenties

Wat is nou de consequentie voor het onderwaterzwemmen? Onder water kun je natuurlijk geen ademhalen (behalve met een duikset, daarom is dat ook zo leuk!). Maar de hoeveelheid koolzuurgas in je lichaam neemt wel toe, en dat moet het lichaam kwijt. Hoe graag je ook wilt, op een gegeven moment gaat het lichaam ademhalen. Dat heet een ‘onvrijwillige’ ademprikkel. En als die onvrijwillige ademprikkel komt terwijl je nog met je hoofd onder water bent, krijg je een slok zwembadwater in je longen in plaats van lucht. Dat is niet goed voor je.

Stel dat je dat wedstrijdje ‘adem inhouden onder water’ wilt winnen, kun je een paar dingen doen. De meest logische is ‘zo rustig mogelijk doen’ onder water. Immers, als je spieren geen energie nodig hebben, produceren ze ook geen CO2. Minder CO2 betekent dat je ademprikkel later komt. Maar wat nog beter werkt, is hyperventileren (snel in- en uitademen) voordat je het water in gaat. Wat je dan doet, is de concentratie CO2 die in het lichaam zit, lager maken dan normaal. Dan kun je langer CO2 ‘opbouwen’ totdat die ademprikkel komt. Maar je verbruikt in de tussentijd ook zuurstof…

Foto: Dudarev Mikhail/Shutterstock.
Verhouding tussen zuurstof (O2) en kooldioxide (CO2) in relatie tussen bewusteloosheid en ademhaling in geval van SWB. Het zuurstofniveau (rood) komt onder de grens van bewusteloosheid (rode stippellijn) voordat het CO2-niveau (blauw) de grens van de ademprikkel (blauwe stippellijn) bereikt. Bron: Ministerie van Defensie https://www.ivd.nl/onderwerpen/training/documenten/rapporten/2020/10/13/onderzoeksrapport-zwembadongeval (pagina 27)

Hyperventileren

Hyperventileren is levensgevaarlijk. Ik kan dat niet genoeg benadrukken. En ondanks dat sommige freedivers of breath-hold experts anders beweren, dit is heel erg link. Er bestaat namelijk het risico op een ‘shallow water black out’. Dit betekent dat het zuurstofgehalte zo laag is geworden dat je het bewustzijn verliest, maar dat het koolzuurgasgehalte nog niet zo hoog is dat er een ademprikkel komt (voor de experts: hypoxisch hypocapnisch bewustzijnsverlies). En als je flauwvalt in het water, verdrink je. Punt. Jaarlijks overlijden circa 10 mensen aan dit fenomeen (waarvan wij het weten). Dat zijn doorgaans kinderen die een wedstrijdje adem inhouden doen. Maar ook volwassenen, zoals professionele zwemmers of militairen, kan dit overkomen. Het ‘shallow water’ aspect van de naamgeving slaat op de plaats waar dit meestal voorkomt; van duikers die net op weg zijn naar de oppervlakte en dat net niet halen. Maar dat is eigenlijk incorrect, want op elke diepte leidt bewusteloosheid door zuurstoftekort tot deze klachten.

Dit is onder duikerartsen een bekend fenomeen, maar daarbuiten is het niet zo heel bekend. Recent is er een rapport van de Inspectie Veiligheid Defensie verschenen waarn dit fenomeen wordt beschreven als de doodsoorzaak van een commando in opleiding. Ik betreur elk overlijden ten gevolge van duiken of zwemmen, en ik hoop dat we lering kunnen trekken uit elk ongeval. In dit geval: ga nooit hyperventileren voordat je onder water gaat, zeker niet met het doel om zo lang mogelijk onder water te blijven.

Samba

Binnen de scene van het breath hold diving komt dit geregeld voor en heeft het ook wel de ‘samba’ als koosnaam gekregen. Dit slaat op de stuiptrekkingen die een bewusteloze duiker heeft ten gevolge van het zuurstoftekort. En zolang je iemand met zijn hoofd boven water houdt, verdrinkt hij niet. Doorgaans na enkele seconden komt de ademprikkel en trekt iemand weer bij. Daar zijn indrukwekkende beelden van op Youtube, zoals in de video hiernaast.

Daarnaast zijn er nog veel meer schadelijke gevolgen van zo’n samba, waaronder een afgenomen reactietijd enkele uren na het optreden van een bewustzijnsverlies door zuurstoftekort; niet zo handig als je daarna in het verkeer naar huis moet vanaf de zwembadtraining, maar dat strekt te ver voor dit artikel.

Dus ik zou willen oproepen om alle recreatieve varianten van ‘adem inhouden’ te staken, of ten minste onder hele strikte supervisie te laten plaatsvinden. Want elke verdrinking is er één te veel, en al helemaal als dat komt doordat mensen zichzelf (on)bewust in gevaar brengen.

Heb je meer vragen over duikmedische zaken, neem dan contact op met je duikerarts. Je kunt ook een vraag sturen naar de Nederlandse Vereniging voor Duikgeneeskunde (NVD) of telefonisch contact opnemen met het Duikmedisch Centrum (088 950 1417).

5 reacties

  1. Maar dat is toch precies wat freedivers doen? En die doen het toch wel veilig?

    REAGEREN
    • Beste Joost,
      Dank voor je vraag! Vandaar de toevoeging: ” … onder hele strikte supervisie.” Onder de juiste randvoorwaarden verdrinkt iemand met shallow water blackout niet. Als er geen veiligheidssysteem is (bijv iemand die toezicht houdt en de breath hold diver uit het water kan halen), dan zit er echt risico aan hyperventileren voorafgaand aan onder water gaan.
      Hartelijke groet,
      Thijs

      REAGEREN
  2. Ik heb bij de Belgische marine duik vereniging Oostende geleerd om op je knieën op de bodem te gaan zitten met je je vinger omhoog. Net of je aandacht trek bij je leraar.Op het moment dat die vinger en dus die arm zakt grepen de andere duikers in. En redden de persoon in kwestie. De eerste keer wist ik dit niet en schrok mij rot. Er volgen een volledige redding met alles er op en eraan.. Ik heb dit altijd als een zeer waardevolle les gevonden. maar velen bij andere verenigingen vonden het onzinnig en hingen of lagen of wat dan ook ergens rond te zwerven en niemand lette verder op. Ik vond het altijd jammer dat niemand dit wilde oppakken in hun training. Ik heb zelf iemand gered die een shalow blackout meemaakte. Hij was me dankbaar en wist zelf niet wat er gebeurde.

    REAGEREN
  3. De zoon van mijn bevelvoerende officier bij het leger, is zo gestorven. Militaire zwembadoefeningen en als laatste een wedstrijdje apneu, jongen was 21jaar. 🙁

    REAGEREN
  4. Wellicht even goed om te weten dat freedivers tegenwoordig geen gebruik meer maken van hyperventilatie maar een specifieke “breath up” doen en natuurlijk altijd minimaal een buddy naast zich hebben voor de veiligheid. Voor verdere informatie verwijs ik graag naar de DFA met website http://www.dfa.nu (Dutch Freediving Association)

    REAGEREN

Laat een reactie achter

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Velden met * zijn verplicht *

Nieuwsbrief