Purperwier in Nederland: van vier naar dertien soorten

Cryptische diversiteit en morfologische herkenning

In totaal hebben onderzoekers van de Universiteit Gent en Stichting ANEMOON vier Porphyra-soorten (P. dioica, P. linearis, P. purpurea, P. umbilicalis) en zeven Pyropia-soorten (Py. collinsii, Py. elongata, Py. katadae, Py. koreana, Py. kinositae, Py. leucosticta, Py. yezoensis) geïdentificeerd. Daarnaast zijn er twee onbekende Porphyra-soorten gevonden die mogelijk nieuw zijn voor de wetenschap. Deze resultaten tonen aan dat de cryptische diversiteit van roodwieren aan onze kust bijzonder hoog is: veel soorten lijken morfologisch sterk op elkaar, maar blijken genetisch duidelijk te verschillen. Er komen waarschijnlijk veel meer soorten voor in Nederland dan we nu weten. DNA-onderzoek is van groot belang om deze verborgen diversiteit in kaart te brengen.

Purperwieren zijn weliswaar makkelijk te onderscheiden van andere roodwieren, maar om soorten onderling uit elkaar te houden is erg lastig. Dit wordt nog complexer door de variatie binnen soorten in vorm en kleur. Zo heeft Porphyra linearis meestal een smalle, langwerpige bladvorm, waaraan het zijn Nederlandse naam ‘Smal purperwier’ dankt. Toch werden tijdens het onderzoek ook bijna ronde exemplaren aangetroffen. Het navelwier Porphyra umbilicalis groeit meestal in de karakteristieke vorm van een rozetje, maar er werden ook platte bladen gevonden. Over het algemeen zijn Pyropia-soorten roodbruin of roze van kleur, terwijl Porphyra-soorten eerder olijfgroen tot bruinpaars zijn. Daarnaast groeien Pyropia-soorten vaker epifytisch op andere wieren, terwijl Porphyra-soorten meestal vastgehecht op rotsen leven.

Seizoenspatronen

De purperwieren vertonen duidelijke seizoenstrends. Porphyra purpurea was bijvoorbeeld in de zomer de meest algemene soort, terwijl deze in de winter volledig afwezig was. Porphyra linearis daarentegen was in de winter de meest aangetroffen soort en verdween in de zomer. Ook Py. elongata, Py. katadae en Py. yezoensis zijn uitsluitend in de winter gevonden. Over het algemeen bleek de soortenrijkdom in de winter groter dan in de zomer. Slechts drie soorten – P. dioica, P. umbilicalis en Py. leucosticta – waren zowel in de zomer als winter aanwezig.

Exoten

Opvallend is dat er vier niet-inheemse Pyropia-soorten zijn gevonden. Hoewel Py. yezoensis al eerder in andere Europese landen is gesignaleerd, zijn Py. katadae, Py. kinositae en Py. koreana nieuw voor de Noordoost-Atlantische Oceaan. Alle vier de soorten komen oorspronkelijk ook in de noordwestelijke Pacifische Oceaan voor en zijn met name bekend uit Japan, Korea en China. Py. koreana is in Nederland tot nu toe alleen gevonden in het Grevelingenmeer en het Veerse Meer in Zeeland, terwijl Py. kinositae uitsluitend in de Oosterschelde werd aangetroffen. Py. katadae en Py. yezoensis zijn vooral waargenomen op de oesterriffen bij Yerseke, waar ze in grote aantallen voorkwamen. Dit wijst erop dat deze soorten mogelijk al langere tijd in Nederland aanwezig zijn.