Inloggen

Wachtwoord vergeten?

Natuur / Reizen

Ostracods: een duik in het donker

Rond volle maan gebeurt er iets raars bij de duikers op Bonaire. Ineens zoemt het door de duikwereld en heeft iedereen het erover: ‘ostracods’. Sommigen hebben het al een keer gezien, anderen weten in theorie wat het is, en weer anderen hebben geen flauw idee waar het over gaat, behalve dat het iets is wat je meegemaakt moet hebben. En dat tijdens deze nachtduik je lamp niet aan mag!

Twee, drie dagen na volle maan, 3 kwartier na zonsondergang is er gedurende 20 minuten een bijzonder verschijnsel te zien. De ostracods komen in grote getalen uit de diepte omhoog naar het rif.

Bron: E Ray Lankester – A Treatise of zoology

Duidelijke uitleg is moeilijk te krijgen. Ik zoek informatie op internet, maar zelfs die is erg beperkt. Het verschijnsel van de ostracods is pas vrij recent ontdekt.

Ik ga op zoek naar achtergrondinformatie en ontdek dat ostracods een enorm grote familie zijn van vele verschillende soorten. Simpel gezegd is het een soort plankton, hele kleine wezentjes. In het Nederlands heten ze ‘mosselkreeftjes’, wat het uiterlijk van het beestje (dat met het blote oog niet waar te nemen is!) goed beschrijft. Je moet het je voorstellen als een klein garnaaltje in een mosselschelp.

De soort waar de duikwereld op Bonaire over zoemt rond volle maan, is de Cypridinid Ostracod. Het bijzondere aan deze mosselkreeftjes is dat ze beschikken over klieren die twee stoffen kunnen afgeven. De Ostracod kan met zijn klieren deze twee stoffen naar buiten spuiten. Als deze met elkaar en met het in het zeewater aanwezige zuurstof mengen, ontstaat er licht. Dit verschijnsel heet bioluminescentie.

De mannelijke exemplaren zwemmen ontzettend snel, ze kunnen zich tot 40 keer hun eigen lichaamslengte per seconde verplaatsen om vervolgens abrupt tot stilstand te komen en de lichtgevende stoffen uit te stoten. Door in een bepaald ritme of tempo licht te maken in zich herhalende series trekken de ostracods vrouwelijke exemplaren aan.

Oke. Dat is dus de theorie. Tijd om dit verschijnsel zelf te ervaren.
Kleinigheidje: om dit bijzondere verschijnsel te zien moet je een nachtduik maken. En het is alleen te zien als het echt volledig donker is. Duiklampen zijn dus niet toegestaan!

Zonsondergang
Gezellig zitten we aan de waterkant te kijken naar de ondergaande zon. Maar voor ons geen cocktail, biertje of rosé. Voor ons geen hangmat in het laatste zonnetje. Fanatiek kijken we op ons horloge. We zien de wijzers vooruit kruipen terwijl de zon zakt. Exact 45 minuten na zonsondergang moeten we op het rif zijn.

Terwijl de andere strandgangers hun laatste slok nemen en hun spullen opruimen, hijsen wij onze duiksets op de rug en gaan te water. Met onze duiklampen aan zwemmen we over de eerste meters zandbodem naar het rif. Een grote tarpon volgt ons in de hoop op een lekker hapje vis dat in de lichtstraal te zien zal zijn.

Op 10 meter aangekomen, besluiten we dat dit een goede plek is en schakelen we onze lampen uit. Dat is even wennen! Maar onze ogen wennen snel aan het gebrek aan licht. Het is net na volle maan en de maan geeft met dit heldere water zelfs op 10 meter diepte nog genoeg licht om het rif te kunnen onderscheiden. We zien genoeg silhouetten om te voorkomen dat we ergens tegen aan zwemmen.
In eerste instantie zien we niets bijzonders en zijn we nog een beetje aan het wennen aan het rondzwemmen in het donker. Na een minuut of vijf denk ik echter ineens een lichtflitsje te zien. En nog voor ik naar mijn buddy kan gebaren dat ik iets gezien denk te hebben, verschijnen er overal om ons heen minuscule lichtflitsjes. Ik weet niet wat ik zie. Met grote ogen kijk ik om me heen. Tegen de silhouetten van de grote struiken zacht koraal zie ik lichtflitsjes in patronen en series omhoogschieten. Als elfenstof, of knipperende vuurvliegjes, of een vuurpijl die steeds kleine sterretjes loslaat. Dit is echt bizar! Duizenden kleine vuurpijltjes lijken vanaf het rif omhoog te schieten. Vijf of zes kleine, pulserende lichtflitsjes achter elkaar, steeds iets hoger dan de vorige. En dat overal waar je kijkt!

Foto: Anna Syme
Ik probeer onder water te bedenken hoe ik dit uit moet leggen. Als een avondwandeling in een sprookjesbos terwijl de elfjes elfenstof rondstrooien? Als duizenden ieniemienie vuurpijltjes, van grote afstand gezien? Als…?
Ik snap nu waarom niemand het me goed kan uitleggen. Dit is niet te beschrijven. Wat een schitterend gezicht! Een uniek natuurverschijnsel waar je zelf middenin zit.

Twintig  minuten lang kijk ik met grote ogen om me heen terwijl ik stil boven het rif hang. En dan stopt de voorstelling ineens, net zo plotseling als ze begon. Ik voel me ineens een beetje alleen. Alle elfjes zijn verdwenen.

Sprakeloos kom ik boven water. Hier ben ik echt stil van.

Alleen duurt dat nooit lang natuurlijk, dus voor we aan de waterkant zijn, worden de plannen al gemaakt. We moeten dit vast zien te leggen. We hebben al begrepen dat dit nog niemand echt gelukt is, maar uiteraard gaan we die uitdaging aan!

Showtime
De volgende avond zitten we weer ongeduldig langs de kant tijdens de zonsondergang. De camera staat op de hoogst lichtgevoeligheid die ik kan instellen. Ik zal toch wel iets vast kunnen leggen? Zonder licht heeft de camera niets om op scherp te stellen, dus dat wordt misschien lastig, maar vol goede moed en een grote dosis eigenwijsheid dalen we af naar het donkere rif.

Net zo abrupt als gisteren begint te show. Enthousiast probeer ik dit spektakel te filmen. Al snel ontdek ik dat de camera niet lichtgevoelig genoeg is om al die lichtflitsjes boven het rif vast te leggen. Dus verander ik mijn plan: één ‘vuurpijl’ per keer filmen. Ik ontdek al snel dat het niet eenvoudig is om in het volledige donker door je camera kijkend achter plotseling opduikende lichtflitsjes aan te zwemmen. Gelukkig heb ik een stabiliserende hand van mijn buddy, die ervoor zorgt dat ik niet voorover  het rif in duik. Ik probeer de lichtflitsjes te volgen door mijn camera onder de serie flitsjes te houden. Na 20 minuten verdwijnen de ostracods opnieuw de diepte in. En ben ik uitgeput van het zwemmen achter elfenstof aan.

Zwart
Het resultaat van het filmen mag er zijn: we hebben 20 minuten lang een zwart beeldscherm. Met heel af en toe een enkel lichtflitsje. Hmmm. Niet helemaal wat we graag wilden. Maar we hebben iets op film vast kunnen leggen.
In de onderstaande video zijn de stukjes waar het lukte een ostracod te volgen, achter elkaar gezet. Nu is het aan je eigen fantasie om je dit voor te stellen op een donker rif met duizenden flitsende en pulserende lichtjes, waar je ook kijkt.

Kun je het je niet voorstellen? Dan moet je dit echt zelf eens meemaken.
Kun je het je wel voorstellen? Dan moet je toch dit eens echt meemaken. Het is nog zo veel mooier dan je nu denkt!

12 reacties

  1. Als je op het Eiland ben en ook nog met Volle maan, dan moet je dicht echt mee gaan maken. erg mooi om tezien 🙂

    REAGEREN
  2. Wat een aparte gewaarwording. komt dit alleen op Bonaire voor of ook in andere gebieden?

    REAGEREN
  3. Het komt in het hele Caribische Gebied voor. Er zijn verschillende soorten Ostracods, die op verschillende plekken hetzelfde gedrag vertonen.
    Het schijnt zelfs zo te zijn, dat de soort af te leiden is van het lichtpatroon dat ze laten zien.
    Ik weet niet of de andere soorten op dezelfde momenten (zoals op Bonaire 2/3 dagen na volle maan) op andere plaatsen te zien zijn.
    Onderzoek heeft uitgewezen dat het overal in het Caribisch Gebied te zien is, maar of dat op dezelfde momenten is, wet ik niet.

    REAGEREN
  4. Wat een bijzonder verhaal. Het moment van ontdekken… moet geweldig geweest zijn. Spannend om dit moment gelezen te hebben. Zijn deze diertjes nooit op kweek onderzocht in een bassin/onderzoekscentrum bijvoorbeeld? Succes verder. ?

    REAGEREN
  5. Ze zijn wel onderzocht vanwege de bioluminiscentie. Er staat ergens een filmpje op internet van een vis die een hap ostracods neemt en ze uitspuugt. In het donker is het net of de vis vuur spuugt.
    Je zal maar degene zijn die dit ontdekt!!!! Valt tijdens een nachtduik je lamp uit, zie je overal vuurvliegjes! Ik denk dat je dan echt even met je hoofd schud om te checken of je ze allemaal wel op een rijtje hebt!
    Tijdens een nachtduik zet natuurlijk iedereen zijn lamp aan, ik denk dat het daarom zo lang geduurd heeft voor het ontdekt is. Alleen 2 of 3 dagen na volle maan, 45 minuten na zonsondergang, gedurende zo’n 20 minuten. Alleen als op dat moment je lamp uitvalt bij je nachtduik kun je dit ontdekken….

    REAGEREN
  6. Hallo Marloes
    Mooi verslag en zeer de moeite waard om zelf mee te maken! Wij hoorden dat het op Bonaire vooral zichtbaar was 4 tot 5 dagen na volle maan en zagen het toen inderdaad heel mooi (op 27 februari 2016). De mosselkreeftjes hielden zich vooral op in de buurt van sterk vertakte gorgonen en produceerden een serie lichtflitsjes van boven naar beneden. Terwijl er aan de onderkant nieuwe lichtjes bijkwamen doofden de bovenste uit, dat was dan in een andere richting dan boven beschreven. Via de link hieronder zijn NGopnamen te zien waarop na 30 seconden het verschijnsel van lichtende ostracoden goed te zien is.
    http://blogs.scientificamerican.com/artful-amoeba/the-starry-night-beneath-the-caribbean-sea/

    REAGEREN
  7. Marloes ik heb het ook mogen ervaren. Waanzinnig.

    REAGEREN
  8. Volgende week, gaan we weer naar Bonaire en hoop deze ervaring ook te beleven. Ben heel erg benieuwd!

    REAGEREN
    • Veel plezier op Bonaire! Je komt ook in het seizoen van de coral spawning terecht, dus vraag daar zeker ook naar bij je duikcentrum!

      REAGEREN
  9. Op welke duikplek is dit het mooist te zien. We willen het graag ervaren. Twee dagen geleden was het volle maan. Dank alvast voor de tips.

    REAGEREN
  10. Hallo Anne Marie, een goede plek hiervoor is bijvoorbeeld Windsock. Eigenlijk kun je het op de meeste plekken wel zien, maar het is (zoals voor iedere nachtduik eigenlijk) handig om een plek te kiezen waar je in het donker makkelijk het water in en uit kunt. Als het rif geleidelijk afloopt is dat ook makkelijker duiken zonder lamp. Neem je lamp overigens wel mee, dan kun je daarmee naar een goede plek op het rif navigeren en terug. Veel plezier!

    REAGEREN
    • Eens, maar zelfs vanaf de kant is het ook wel te zien. Lastig is dat rondom volle maan, 2 a 3 dgn er na is mijn ervaring, er ook veel pica’s in het water zijn en dat is minder prettig. Snorkelen kan ook bijv Oilclick Bonaire

      REAGEREN

Laat een reactie achter

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Velden met * zijn verplicht *

Nieuwsbrief