Nog een keer ARBO en duiken
Over de Arbo-regels bestaan nog steeds veel misverstanden. De folder van de Arbeidsinspectie van vorig jaar heeft daar niet veel goed aan gedaan. Advocaat Leo Blokland legt uit.
In de folder van de Arbeidsinspectie staat het volgende voorbeeld: «Stel, ik ben met mijn buddy gezellig aan het duiken. Per ongeluk laat ik mijn lamp vallen. Ik vraag aan mijn buddy of hij de lamp even wil oppikken.» De arbeidsinspectie beweert nu dat de Arbowet van toepassing is. Verschillende juristen hebben mij geschreven dat de arbeidsinspectie hier onzin vertelt. Ik ben het met hen eens. Daarom hieronder nog een keer Arbo.
De bedoeling van Arbo
De Arbowet (Arbeidsomstandighedenwet) is in het leven geroepen voor werkgevers. Zij moeten er voor zorgen dat hun werknemers op een veilige manier kunnen werken. De Arbowet zelf vertelt dat de werkgever verplicht is om in zijn bedrijf of onderneming goed te kijken naar de risico’s die het werk met zich meebrengt. De werkgever moet een plan maken om die risico’s zo veel mogelijk uit te sluiten. Om zo’n plan te maken moet er eerst een risicoinventarisatie (RI&E) worden opgesteld. Risicoinventarisaties zijn voor elk bedrijf verschillend. In de olie-industrie is dat natuurlijk anders dan voor een kantoor.
Naast de algemene regels uit de Arbowet zijn er voor verschillende soorten werk specifieke eisen opgenomen in het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit). Daar vind je nadere bepalingen voor werken met gevaarlijke stoffen, fysieke belasting, werken onder overdruk, etc. Op hun beurt hebben die bepalingen weer te maken met allerlei regels die je in andere wetten kunt vinden zoals de Warenwet, Europese regels voor vervoer, milieuwetgeving enz. enz.
Wat is arbeid en wie is werkgever
Als ik in mijn tuin sta te schoffelen, verricht ik arbeid, maar dat betekent nog niet dat de Arbowet van toepassing is. Er moet voor de Arowet sprake zijn van een werkgever en een werknemer. Werkgever word je als je arbeid laat verrichten. Dus ik ben werkgever als ik mensen in dienst heb. Ik ben ook werkgever als ik met iemand anders weliswaar geen arbeidscontract heb afgesloten, maar je hem/haar toch kunt vergelijken met een werknemer. De wet zegt dan dat er ‘onder gezag’ arbeid wordt verricht.Als ik dus op een zondagmiddag met mijn buurvrouw gezellig ga duiken in de Grevelingen, is er geen sprake van arbeid onder gezag. Dus is de Arbowet niet van toepassing. Al laat ik honderd keer mijn duiklamp vallen, al slepen we duizend flessen in en uit het water, de Arbowet wordt niet plotseling van toepassing. Dat is anders wanneer ik een duikevenement ga organiseren en daarvoor verschillende mensen vraag om te komen helpen. Dan kan je zeggen dat ik werkgever word in de zin van de Arbowet. Een zelfde situatie ontstaat als ik een divemaster vraag mij te komen helpen bij het geven van duiklessen. De Arbowet bepaalt dan verplichtingen die ik als werkgever heb ten opzichte van mijn werknemer, de divemaster. Niet ten opzichte van de leerlingen. Daarvoor zijn andere regels.
Hoe zit dat bij een duikschool?
Jan heeft een duikschooltje opgericht. Als hij zelf druk bezig is in de winkel, vervangt zijn goede vriend Bob hem als instructeur. Jan denkt nu dat hij niet onder de Arbowet valt. Bob is een vrijwilliger en geen werknemer. Dan is er toch ook geen sprake van arbeid? Zo’n uitvlucht om onder een RI&E uit te komen heeft de wet voorzien. Ook als Jan gebruik maakt van vrijwilligers als instructeur, is de Arbowet gewoon van toepassing.Jan wordt nog slimmer; hij bedankt Bob voor zijn diensten en gaat zelf weer alle lessen geven. Ook dat heeft de wet voorzien. Ook als Jan zelf de lessen geeft, moet Jan wel aan de Arboregels voldoen. Jan is in dit geval dus zijn eigen werkgever.Jan vindt de Arbowetgeving veel te ingewikkeld en besluit daarom Duikschool DODAU (Duik Onder De Arbo Uit) de lessen te laten verzorgen. DODAU laat twee van zijn instructeurs voor Jan werken. Die vlieger gaat ook niet op. Ook bij ingehuurde werknemers is de Arbowet van toepassing.
Hoe zit het dan met verenigingen?
“Wij zijn een vereniging”, dacht het bestuur van de duikclub Het Visnetje. «Iedereen is lid, dus een gezellige grote vriendenclub. Bij ons is het allemaal hobby en zeker geen arbeid. De Arbowet is dus bij Het Visnetje niet van toepassing. Bovendien is iedereen bij ons vrijwilliger.»
Dat valt tegen want in een vereniging lopen instructeurs en divemasters rond. Als die lesgeven of begeleiden, gaat de wet er vanuit dat er sprake is van arbeidsverhouding in het kader van de Arbowet. Het bestuur van de vereniging moet ervoor zorgen dat die instructeurs en divemasters hun werkzaamheden zo veilig mogelijk kunnen uitvoeren. De Arbowet is dus van toepassing.
Vrijwilligers
De oplettende lezer zal zeggen: “Vrijwilligers zijn toch uitgesloten van het maken van een RI&E?”.Daar zit inderdaad een adder onder het gras. Artikel 1 lid 3 van de Arbowet bepaalt dat maar een deel van de Arbowetgeving van toepassing is wanneer werkzaamheden worden uitgevoerd door vrijwilligers. De wetgever heeft bij die bepaling gedacht aan vrijwilligersorganisaties die zich bezighouden met het steunen van goede doelen. Voor het rondgaan met de collectebus door het Astmafonds of de Kankerbestrijding hoef je dus geen RI&E te maken. Maar als je werkt in de kringloopwinkel en daar als vrijwilliger stoelen repareert, moet de kringloopwinkel wel zorgen voor veilig gereedschap en een goede werkbank. Wordt er gebruikgemaakt van gevaarlijke stoffen (oplosmiddelen, schilderwerk, etc), dan moet ook de kringloopwinkel aan alle regels voldoen en onder andere een RI&E opstellen.
Je ziet dus dat een duikvereniging daar een beetje “tussen in hangt”. Als zo’n vraag ooit voor de rechter komt, zal deze kijken naar de grootte van de vereniging, hebben zij een eigen clubhuis, eigen materiaal en instructeurs of divemasters die voor de vereniging begeleiden en lesgeven.
De NOB neemt het standpunt in dat een vereniging ook een RI&E moet opstellen. Ik denk dat zoiets een goed advies is. Het gaat tenslotte om veilig duiken.
Een RI&E helpt om alle risico’s goed op een rijtje te zetten en afspraken te maken hoe je veilig werkt. Je doet toch ook ‘check de stek’ en een ‘buddycheck’ voordat je het water in gaat? Dat is een (kleine) RI&E aan de waterkant. Voor het clubhuis, de opslag van flessen of het onderhoud van materiaal, moet je in de vereniging goede afspraken maken. Als je dat doet aan de hand van de Sportduikrisicograaf, ben je er zeker van dat je aan de Arboregels voldoet.
Aparte regel voor recreatief duiken
Het Arbobesluit heeft speciale regels voor werken onder overdruk. Als een duikbedrijf werkzaamheden onder water gaat uitvoeren, moeten ze dat in bepaalde gevallen speciaal melden. Men maakt ook gebruik van begeleiding vanaf de kant en allerlei andere voorzorgsmaatregelen. Soms is er zelfs een decompressietank op de plaats aanwezig.Dat is niet allemaal nodig bij recreatief duiken. Het Arbobesluit heeft daarvoor een speciale regel: als er minder diep gedoken wordt dan 50 meter, bij een pO2 van minder dan 1,4 en als er minder decomprssietijd nodig is dan 20 minuten, mogen we al die zware eisen voor onze werknemers en vrijwilligers weglaten. Maa alleen in het geval van scuba-lessen.Dus bij scuba-lessen wel een goede EHBO uitrusting, noodplan, telefoon, deugdelijk materiaal en voldoende ademgas, maar een decompressietank op de wal is niet nodig. Hoe zit het nu met een kantwacht, de medische keuring, het vervoer van flessen en het onderhoud van kranen? Voorschriften daarover zijn maar voor een klein deel terug te vinden in de Arboregels. Daarover dus later meer.
Leo Blokland is advocaat, PADI Instructeur en NAUI Tec diver. Op DuikeninBeeld zal hij regelmatig ingaan op juridische aspecten waar je als duiker, duikinstructeur of duikcentrum mee te maken hebt of kunt krijgen.
Misschien heb je zelf een idee voor een onderwerp? Mail het Leo en mogelijk besteden wij er later een keer aandacht aan.
1 reactie
vanessa
interessant artikel. Op prinsjesdag is aangekondigd wat er gaat veranderen o.g.v. arbo komend jaar. Ook wordt de huidige arbowet geevalueerd inclusief het verplichte basiscontract. Wij hebben alles ondergebracht bij ADXpert naar grote tevredenheid bij https://adxpert.nl/. Welke ervaringen hebben jullie met arbodienstverleningen?