Een duik over de staalslakken bij de Schelphoek

Inmiddels is er al een hoop gezegd en geschreven over de toekomstige vooroeververdediging in de Oosterschelde, waarbij Rijkswaterstaat staalslakken gaat gebruiken. Een industrieel afvalproduct.

Maar hoe zou dat er nou uitzien, duiken over een landschap vol met staalslakken? Bij duiklocatie De Schelphoek zijn op een klein gebied ongeveer een jaar geleden staalslakken gestort. Erik Leisink en Gijs Jongeleen zijn er maar eens gaan duiken.

Het gebied waar de slakken gestort zijn, ligt in het verlengde van de trap. Een flink eind lopen dus vanaf de parkeerplaats. Maar wij zijn zo benieuwd hoe het er onder water uit ziet dat dit eind lopen de moeite waard is; de onbekende onzekere toekomst van een aantal mooie duiklocaties in de Oosterschelde. Ook de Zeelandbrug en de Lokkersnol wachten op deze toekomst, en wellicht volgen nog andere duiklocaties.

Vanaf de trap lopen we de Oosterschelde in. De staalslakken liggen vrijwel direct in het verlengde van deze trap. Onze eerste indruk is niet hoopvol; de omgeving is een landschap met ‘stenen’ (de staalslakken) dat er kaal, grijs en stoffig uitziet. Geen uitbundige flora en fauna zoals we dat zijn gewend in de rest van de Oosterschelde.

Nadat onze eerste teleurstelling is verwerkt, besluiten we verder te duiken over de staalslakken. Een klein beetje hoop keert terug. Tussen de kale staalslakken vinden we her en der kleine gebiedjes met staalslakken die licht begroeid zijn. We zien zakpijpen, zeepokken en brokkelsterren. Opeens zien we een blauwe vlek. Tussen de foute slakken vinden we opeens een goede slak: het blauwtipje. Zijn dit de eerste pioniers die groeien in een nieuw leefgebied, of de slechts enige soorten die kunnen overleven tussen staalslakken? We weten het simpelweg niet.

We duiken verder en de begroeiing houdt weer even op, om daarna weer over te gaan in gebiedje met lichte begroeiing. En zo gaat het de hele tijd door. Kale delen en licht begroeide delen wisselen elkaar af. Kreeften, die je normaal bij elke Oosterschelde duik ziet, zien we nu niet een keer. Niet verwonderlijk; de kleine staalslakken vormen een egale laag over de bodem zonder grote holen en spleten. Hier kunnen kreeften niet schuilen.

Bij een van de staalslakken zien we een bruine kleur aan het oppervlak. We besluiten het aan te raken. Onmiddellijk vormt zich een bruin sliertje in het water. We wrijven er ietsjes harder over heen, en direct hangt er een bruine wolk; een wolk ‘roest’? We besluiten de staalslak mee te nemen aan het oppervlak. Boven water gekomen ruiken we aan de staalslak; een ijzerachtige geur dringt onze neus binnen. Als we met onze natte handen zacht over de slak wrijven blijft een bruine laag op onze handen achter. We kijken elkaar aan; dit kan toch niet waar zijn. Een lichte aanraking en deze bruine smurrie laat meteen los van de slak! Wat zal het effect zijn als deze staalslakken binnenkort massaal in nationaal park De Oosterschelde worden gestort?

Diezelfde dag duiken we bij de Goese Sas. We maken een prachtige duik met uitbundige begroeiing zoals grote velden zeeanjelieren, sepia’s, divers gekleurde botrylloides, sponzen en ga zo maar door. Als we uit het water stappen, valt ons oog op een bord. Het gaat erover dat de Oosterschelde een gebied is met grote natuurwaarden, dat wettelijk beschermd is. En juist diezelfde overheid gaat massaal staalslakken storten in dit gebied. Een product waarvan onbekend is wat de effecten op de biodiversiteit in zout water, maar waarvan vast staat dat het in zoet water heeft geleid tot vervuiling en massale vissterfte. Begrijp jij het nog?