Duiken op 60 graden noorderbreedte – Shetland

Gerard Wijnsma en Jasper Kuipers zochten de koudere wateren van Shetland op. Dit is hun verhaal dat ze inzonden voor de Reportagewedstrijd 2011.

Onze zomertrip in 2011 bracht ons niet naar warme wateren, maar wel naar wateren met veel leven, goed zicht en weinig bedoken wrakken.

Twee jaar geleden hebben we samen met een groep duikers van Digigreen, een website voor onderwaterfotografen in koud “groen” water, al Scapa Flow bezocht. Ook toen maakten we gebruik van de Valkyrie als platform. Hazel en Helen, de eigenaars van het schip noemden de mogelijkheid om in 2011 de wateren rond Shetland te verkennen. Binnen enkele weken na Scapa 2009 was Shetland 2011 al geboekt.

Als je naar de reistijd kijkt, was het sneller geweest een vliegtuig te pakken richting de Rode Zee. Vliegen naar Shetland, met alle fotografie- en koudwater-duikspullen die nodig zijn, leek ons geen optie. Dus werd het een lange reis met twee veerboten IJmuiden-Newcastle en Aberdeen-Lerwick, waardoor we twee nachten onderweg waren. De dag heb je ook echt nodig om Aberdeen op tijd te halen. Voor de digigreeners uit Engeland was de trip iets korter.

Het schip is een voormalige trawler, waarbij het ruim is ingericht als slaapplaats met zes tweepersoonshutten. Daarnaast is er de keuken en een gezamenlijke woonkamer. Met allemaal fotografen kan het dan wel snel vol worden in de gezamenlijke ruimten, dus een deel van de opslag moet in de eigen hut.

Dankzij het ruime dek met voor ieder een vaste plaats, de duiklift om weer aan boord te komen en de kennis van schipper Hazel, is de Valkyrie een goed platform voor Shetland-duiken. Doordat sommige plaatsen flink op de stroming staan, is het wel een uitdaging voor de schipper om je vlakbij een grot af te zetten zonder het schip aan de grond te laten lopen. Vanwege de sterke stroming op sommige locaties is het voor de schipper een enorme uitdaging, om zonder het schip op de rotsen te laten lopen, alle duikers in en uit het water te krijgen.

Met watertemperaturen rond de 10 graden, is een droogpak geen overbodige luxe. Ook met droogpak worden handen aan het eind van de duik makkelijk koud, waardoor onze duiken meestal niet langer dan een uur duurden. De energie wordt snel weer (meer dan!) aangevuld door de kookkunsten van “Galley-Slave” Helen.

Duiken in de wateren rond Shetland biedt de kans om wrakken te zien in omstandigheden die in koud water niet vaak voorkomen. Hoewel we als “Digigreen” zijn gekomen, blijkt de achtergrond vaak blauw te zijn. Het zicht bij de noordelijke eilanden is spectaculair te noemen. Al de eerste duik maakt het de reis meer dan waard. Het wrak van de Britse onderzeeër E49 gezonken door een Duitse mijn op 17 maart 1917, is al tijdens de afdaling in één oogopslag te overzien. Het wrak ligt op wit zand en als het water geen 10 graden was, zou je denken dat het ergens in de tropen ligt.

We waren beiden al van tevoren overtuigd dat dit de beste duik van de trip ging worden en waren dan ook als eersten op het wrak.

Helaas gooit de wind roet in het eten en moeten we na een bezoek aan de “Norhernmost pub in Britain” in Umst, het duiken verleggen naar locaties meer in de buurt van Lerwick. Het zicht is daar wat minder dan spectaculair, maar ook deze omgeving kent een aantal riffen en wrakken die de moeite meer dan waard zijn.

Een vreemde geschiedenis kennen de beide fabrieksschepen, de Pionerks en de Lunokhods. Dit zijn grote Russische visfabrieksschepen, die gestrand zijn door precies dezelfde reden. Vanwege kostenbesparing werd niet alleen de motor maar ook de olieverwarming uitgezet. Doordat dergelijke schepen op zeer zware olie lopen, moet de olie verwarmd worden, anders koekt alles vast. Toen de schepen dreigden te stranden, konden de machines niet meer snel genoeg worden aangezet om het stranden te voorkomen. Het gerucht gaat dat één van de kapiteins later terug in Rusland door de maffia is vermoord.

Ook het leven op de rotsen, kelpwouden en wrakken is fantastisch. Er zijn vele (wel kleine) naaktslakken, zakpijpen, anemonen, krabben en kreeften die een plek vinden. Doordat het een week was met vooral fotografen, waren Giants Legs en Bards Cave bij ons populaire plekken. Inclusief een plek die door ons als eerste werd bezocht en daarom ook Squigigreen werd benoemd (als verwijzing naar de benaming die we gaven aan wrakken (“rust) en macroduiken (squidge).

Groter onderwaterleven is er wel, maar hiervoor is wat geluk nodig. Op andere weken werden walvissen en dolfijnen gezien. Zeehonden zijn wat schuwer dan op een plek als de Farnes eilanden. Een speciale ervaring is het plotseling langs zwemmen van een zeehond achterin een grot: groot genoeg om je hart even sneller te laten kloppen als je ineens een grote schim ziet en het licht van je focuslampje in zijn ogen glinstert.

Het voordeel van onze lange reis met de auto, is dat je ook boven water Shetland kunt verkennen. Het is een complex van eilanden met fantastische vergezichten, spectaculaire
kliffen en schitterende natuur. De Shetland-eilanden kennen een complexe geologische achtergrond met oude door hitte en sedimentatie ontstane rotsen en veel veen. Voor het oog is het landschap glooiend en groen, waarbij het land aan de kust ineens ophoudt waardoor er hoge kliffen zijn.

Het hoogtepunt voor het leven boven water, en de lieveling van de fotografen zijn natuurlijk de papegaaiduikers (in Engels puffins, wat eigenlijk een veel leukere naam is). Deze vogels leven met name op zee, en komen naar de kust om zich voort te planten. Ze broeden daarbij alleen op steile kliffen, waarbij ze holen onder het gras graven. ze te zien, is een beetje geluk nodig, omdat je trip in hun broedtijd moet vallen (wij waren er eind juni) en ook het weer goed moet zijn. Een goede plek om

ze te zien is de zuidpunt van mainland Shetland, waar ook een vogelreservaat is gevestigd. Als je de puffins alleen van foto’s kent, zijn ze in het echt verbazend klein. Geen wonder dus dat ze vaak ten prooi vallen aan de roofvogel onder de meeuwen, de grote jager (skua) of in het schots bonxie. Die zie je zo nu en dan vliegen rond de kolonies, en op een middag na de duik kregen we bezoek van een paar skua’s. Ook otters kun je op sommige plaatsen zien.

Daarnaast kent Shetland een rijke historie. Omdat er nagenoeg geen bomen staan, moest in steen worden gebouwd, waardoor resten terug zijn te vinden die teruggaan tot de prehistorie, bronstijd en de vikingtijd. Soms zie je er niets van: een onooglijke laagte in het eiland of bijna tussen twee eilanden, is een plaats waar vroeger vikingen hun boot een stuk over het land sleepten om een lange vaartocht te voorkomen. Soms zijn de resten nog bijna complete bouwwerken.

Terugkijkend op een week Shetland, is de lange reis één van de dingen die je bijblijft, omdat je die ook terug moet maken. Wat de reis waard maakt. zijn de beelden die je bijblijven zoals het goede zicht onder water (dat nog niet eens zo goed was als wel mogelijk was), het spectaculaire leven onder water en natuurlijk de puffins.

Dat het de trip waard is, blijkt wel uit dat iedereen die meeging, of ze nu de voorkeur geven aan wrakken of macro, ook voor 2013 heeft geboekt.

   
Tekst: Gerard Wijnsma
Fptp’s: Gerard Wijnsma en Jasper Kuipers

De Reportagewedstrijd 2011 is een initiatief van DuikeninBeeld.tv samen met het Bonaire Toeristenbureau, Bonaire Fun Travel en La Pura Vista. Met je inzending maak je kans op een reis voor twee personen naar Bonaire, waar je een reportage over het eiland gaat maken. Meedoen? Klik hier voor alle informatie.