Inloggen

Wachtwoord vergeten?

Natuur / Nieuws

Drie aanvullingen op Freek Vonks ‘Naar de haaien’

Freek Vonk kan ontzettend leuk en gepassioneerd vertellen en hij maakt een hele generatie enthousiast over de natuur, wat fantastisch is. In zijn documentaire ‘Naar de haaien’ vertelt Freek over haaien en hun bedreigingen. Dorien Schröder van Dutch Shark Society miste hier en daar wat meer actuele informatie en soms wat nuance. Soms klopte een aantal dingen die gezegd werden, niet helemaal. De marien biologe met jarenlange ervaring op het gebied van haaienonderzoek vult de documentaire aan.

1 – Haaienvinnensoep is de grootste bedreiging van haaien populaties
Deze stelling is inmiddels al een aantal jaren niet meer waar. Dankzij een aantal organisaties die in Aziatische landen voorlichting hebben gegeven en campagnes hebben gevoerd, iets wat in de documentaire kort wordt genoemd, is de vraag naar haaienvinnen in China met 70% gedaald en de prijs gehalveerd. 85% van de Chinese populatie zegt minder of geen haaienvinnensoep meer te eten dankzij deze voorlichting, volgens een artikel uit 2015. Hieruit blijkt dus dat een goede voorlichting ontzettend effectief kan zijn in de bescherming en conservatie van diersoorten zoals de haai. Maar al is de bedreiging van het ontvinnen van de haaien een stuk kleiner geworden, het is de afgelopen jaren duidelijk geworden dat nu overbevissing de grootste bedreiging vormt voor haaienpopulaties in de hele wereld.

Haaienvlees is niet lekker
In tegenstelling tot wat er in de documentaire wordt gezegd, is haaienvlees namelijk wel gewild op de markt. Filet van de haringhaai wordt regelmatig als tonijn verkocht vanwege dezelfde textuur van het vlees, en van kleinere haaien wordt het vlees verkocht als ‘flake’ of ‘rock salmon’ in de fish-and-chips. Zelfs in Nederland, waar nu het eten van bijvangst populair wordt, kun je onder andere hondshaai kopen op de vismarkt en roggenvleugels staan in steeds meer restaurants op de kaart. Spanje, Portugal en Frankrijk landen grote hoeveelheden haringhaai en blauwe haai aan, die verkocht worden op de vismarkten en bedreigen daarmee de Atlantische populaties van deze soorten.

En niet alleen het vlees is interessant voor de verkoop, ook kraakbeen van haaien en leverolie van haaien zijn populair, onder meer voor medicijnen en make-up. Nu de haaienvinnen uit de mode zijn, is er een nieuwe handel in opkomst, die in de kieuwzeven. Met name mantaroggen (zeg maar: platte haaien) hebben grote kieuwplaten, die sinds kort op de Aziatische markt verkocht worden als ingrediënt voor medicijnen. Hiervoor worden nu veel mantaroggen gedood, zeker aangezien de haaien minder talrijk zijn geworden.

2 – De ‘dubieuze’ kooiduikindustrie
De manier waarop het lokken van haaien bij een kooiduik werkt, is als volgt. Sardines worden in een emmer gemengd met zout water en daarvan gaat continu wat overboord. Het geurspoor wordt met de stroming meegenomen en als een haai daar doorheen zwemt zal hij het volgen richting de bron, dus de boot. Het hele verhaal van een druppel bloed in een zwembad is dus ook onzin, tenzij een haai door de moleculen van het bloed zwemt, zal hij het niet opmerken. Dit betekent dus ook dat alle haaien die naar de boot toekomen, al in dat gebied aanwezig zijn en niet naar een toeristisch gebied gelokt worden. Uit de documentaire komt dat niet echt naar voren.

Vervolgens worden de haaien bij de boot gehouden met een stuk aas. In Zuid-Afrika wordt dat stuk aas altijd op tijd weg getrokken zodat de haai geen voedsel en dus geen beloning krijgt. De haai zal dus ook niet boten gaan associëren met voedsel. De meeste haaien verliezen dan ook na een tijdje interesse, aangezien het niet slim is zoveel energie te verbruiken om vergeefs een stuk vis te pakken te proberen te krijgen. Verder zijn haaien niet slim genoeg om de mensen aan boord van de boot of in de kooi als afzonderlijke prooien te zien, dus ze zullen nooit een mens alleen in de zee in verband brengen met een paar levende wezens op een boot waar ze ooit voedsel roken.

Om deze redenen ben ik het er niet mee eens dat het kooiduiken met witte haaien, zoals dat in Zuid-Afrika gebeurt, dubieus is. Sterker nog, Zuid Afrika was het eerste land dat witte haaien een beschermde diersoort maakte, met de eigenaar van een kooiduikbedrijf (White Shark Africa) aan het hoofd van de beweging. Dit kooiduik bedrijf bevind zich overigens in Mossel Bay, een plaats waar een eiland vol zeehonden (Seal Island), 600 meter uit de kust ligt. Het kooiduiken gebeurt daar dus ook vlak uit de kust en er zijn nog nooit incidenten geweest met de bezoekers van het strand daar.

3 – De ‘rogue shark’
Dit stuk zou natuurlijk niet compleet zijn zonder de haaienbeet. Volgens de documentaire is Freek Vonk gebeten door een ‘rogue shark’, wat ook gezegd is door een aantal haaienonderzoekers. Dit is interessant, aangezien het bestaan van rogue sharks al jarenlang als mythe wordt beschouwd door haaienonderzoekers. De term rogue shark is vooral afkomstig van de film ‘Jaws’, waarvan de negatieve effecten van de manier waarop mensen haaien zien nog steeds merkbaar is.

Gedragingen kunnen multi-interpretabel zijn en wetenschappers kunnen daarover van mening verschillen. Dus dit is mijn interpretatie van wat er gebeurd is. Aan het gedrag van de Caribische rifhaaien was te zien dat dit een duik was waarbij de haaien met aas gelokt waren. Er zijn dan meerdere haaien op zoek naar voedsel, omdat ze dat daar ruiken. Ze staan dan, zoals dat heet, in aaseter-stand en kunnen dan iets meer dominantie op elkaar uitoefenen dan normaal.

Wanneer je een haaienduik met aas doet zonder kooi, leer je dat je meteen naar beneden moet duiken. De reden hiervoor is dat haaien dominantie op elkaar uitoefenen. De haai die het hoogst in de waterkolom is, is het meest dominant. Dit zoeken ze uit door te kijken naar elkaars grootte, lichaamstaal, en door elkaar weg te duwen en soms te bijten als de andere manier niet werkt. Dit is dus volgens mij waar het fout ging bij Freek Vonk. Hij lag aan het oppervlak tussen haaien die duidelijk in aaseterstand op zoek waren naar het voedsel. Doordat hij aan het oppervlak ligt, laat hij onbewust aan de haaien zien dat hij dominant is en haaien zien ook in andere soorten verschil in dominantie. Maar hij is niet groter, en zijn lichaamstaal klopt ook niet, want hij maakt bijvoorbeeld geen oogcontact met de haaien. Daarom krijgt hij een duw van een haai, hij moet weg. Als hij vervolgens niet luistert, wordt hij inderdaad gebeten. Niet door een rogue shark, maar door de haai die op dat moment dominant was en vond dat zijn positie door Freek werd uitgedaagd.

Zoals ik eerder al zei, Freek Vonk is een fantastische ambassadeur voor de biologie. Maar deze drie onvolledigheden wilde ik graag even recht zetten.

Dorien Schröder is verbonden aan de Dutch Shark Society.

Laat een reactie achter

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Velden met * zijn verplicht *

Nieuwsbrief