De natuurlijke rijkdommen van Belize

In Belize is de natuur boven water even ruig als op het barrièrerif. In dit reisverhaal in twee delen van Rob Aarsen maak je kennis met de prachtige natuur en cultuur van Belize.
We beginnen onze reis in Ian Anderson’s Caves Branch Adventure Company & Jungle Lodge, een kruising van een lodge en ‘bootcamp’ midden in de bergen. Noem het geen resort – daarvoor verwijst de Canadese eigenaar je niet zonder minachting door naar Cancun. Hier draait het om natuurbeleving en je grenzen opzoeken. Eerst een formaliteit bij aankomst: nog voor we naar onze luxe boomhut worden gebracht, krijgen we twee potten onder onze neus met daarin slangen op sterk water. Het zijn de Jumping Viper en de Fer-de-Lance, de giftigste slangen in Belize. We krijgen ingeprent dat we na donker een lamp bij ons moeten hebben en we voor deze dieren een blokje om moeten lopen – ook al overlijden in Belize per jaar niet meer dan twee tot drie mensen aan een slangenbeet. De lodge is zo met de jungle verweven dat je vanaf de rivieroever niet kan zien dat er gebouwen staan. ’s Avonds word je in slaap gewiegd door alles wat in het bos krijst, brult, fluit, krast, piept en tsjirpt. In de nacht hoor je met regelmaat een harde bons en getrippel als er iets op het dak springt en wegrent.

Maya onderwereld
Een deel van de activiteiten die je op het negentig hectare grote privéterrein van de adventure company kunt ondernemen, speelt zich ondergronds af. Het gebergte bestaat uit hetzelfde kalksteen als de zeebodem bij de Blue Hole en ook hier heeft regenwater er talloze grotten in geslepen. De Maya’s noemen het ‘Xibalba’ – de onderwereld. Vijftienhonderd jaar geleden kwamen ze hier al om rituelen uit te voeren waarmee ze de goden vroegen om een goede oogst of regen. In Footprint Cave vonden archeologen acht jaar geleden voetafdrukken van de oude Maya’s en potten en vuurplaatsen die bij deze ceremonies zijn gebruikt. Ze liggen er nog steeds. Er werd fruit, dieren of bloed geofferd. Het kostte de Maya’s al hun moed en alle stimulerende middelen die het bos te bieden had, om hun angst te overwinnen en de grot – geestenwereld – binnen te gaan. Tegenwoordig verkennen groepjes toeristen de tien kilometer diepe grot te voet of drijvend op een binnenband op de ondergrondse rivier die er doorheen stroomt. Een combinatie van klimmen en klauteren, soms tot de middel door het water waden en dan weer peddelen in een landschap van druipsteengrotten, versteende watervallen met blinkende mineralen erin, een enorme hal en soms een stukje waar je alleen gebukt kunt lopen. De Waterfall Cave is nog wat spannender. Om het doel, een ondergrondse waterval, te bereiken moet je niet alleen klimmen en klauteren maar soms zelfs zwemmen. De waterval zelf is de top speelattractie. Hier kan je met behulp van touwen naar boven klimmen en er bij de terugweg als een ware held vanaf springen in de onderliggende poel.

Stevige jungletraining
Wie ruiger vertier zoekt, kan mee met een vierdaagse junglesafari. Je wordt dan op een open vrachtwagen de jungle ingereden en bent (onder begeleiding van twee gidsen) op de natuur aangewezen. Een bemodderd Amerikaans stel dat net terugkomt, vertelt glunderend dat ze hebben overleefd op een dieet van slakken en eekhoorns. De gidsen zijn overigens dezelfden die ons Korps Mariniers begeleiden bij hun jungletraining. Wij houden het verder bij vogels kijken, een nachtwandeling door de jungle en de botanische tuin met 98 soorten orchideeën, bromelia’s en plantensoorten uit alle districten van Belize. Met als kers op de taart de schuwe boomkikkertjes die zich op een avond na een regenbui laten zien.

Altun Ha tempelcomplex
In een kluis in de centrale bank van Belize ligt Kinich Ahau – het hoofd van de Maya zonnegod, in jade. Het object is van onschatbare waarde en gevonden bij Altun Ha, een van de tempelcomplexen die de Maya’s hebben gebouwd. Tussen 250 en 900 na Christus woonden hier drieduizend Maya’s. Het was een bloeiend centrum van bestuur, religie en handel.

Altun Ha is niet de grootste van de Maya tempels en in een ochtend goed te bezoeken, op een uurtje rijden van het Black Orchid resort. Er zijn drie piramides met de karakteristieke (en steile!) trappen, met een aantal bijgebouwen gegroepeerd rond twee centrale velden. Je kunt naar boven. Op de grootste piramide staat een offersteen. De gidsen zijn verdeeld over de vraag of hier daadwerkelijk mensen zijn geofferd en of na het traditionele balspel de captain van het winnende of verliezende team naar boven werd gebracht… Altun Ha is een van de drukst bezochte tempelcomplexen omdat het binnen bereik ligt van de dagtochten die vanaf cruiseschepen worden georganiseerd.

Vijftienhonderd jaar geleden leefden er ongeveer een miljoen Maya’s in Belize. Vanaf het jaar 1.000 ging het door onderlinge strijd, mislukte oogsten en ziekten bergafwaarts met de Maya’s, tot de Spanjaarden in de zestiende eeuw in Midden-Amerika aankwamen en het karwei afmaakten.

Loodrechte wand
De belevenissen op het land zijn slechts een voorproefje van de pracht van het barrièrerif. Dat strekt zich over de volle lengte van Belize uit. In het noorden ligt het op enkele honderden meters uit de kust en verder naar het zuiden loopt het richting zee, tot veertig kilometer van de kustlijn. Er liggen talloze eilandjes bij het rif en verder naar buiten drie atollen, waaronder Lighthouse Reef. Hier liggen alleen al dertig duikplaatsen die tot de mooiste van Belize worden gerekend. Half Moon Caye is er een met haaigarantie. Je landt er op tien meter diepte op de zandbodem waar het wemelt van de kleine stekelroggen. Iets verderop rijst een koraalmuur op tot ongeveer zeven meter, met daarachter een loodrechte wand die pas eindigt op 650 meter. Een verticaal veld met enorme bekersponzen, hersenkoraal, gorgonen, buissponzen en zwart koraal dat zo dicht op elkaar staat dat het soms door elkaar heen groeit. Je kunt hier rustig doorzakken naar 35 meter en de kleurenpracht op je laten inwerken. Tien minuten in de duik zien we de eerste haai langskomen. Hij lijkt nieuwsgierig, wijkt van zijn koers af om een kijkje te komen nemen. Op enkele meters afstand zwemt hij voorbij. Op bijna alle duiken zien we grijze rifhaaien.

Op Half Moon Caye staat ook de vuurtoren die Lighthouse Reef zijn naam geeft. De toren is in 1924 gebouwd en in 2010 omver gegooid door de tropische storm Richard. Sindsdien ligt hij weg te roesten in de Caraïbische Zee. Op weg van de steiger naar de vuurtoren zien we de eerste tekenen dat de eilanden worden beschermd. Er is een post van de parkwachten van de Belize Audubon Society die waken over de kolonie van vierduizend red footed booby’s die op het eilandje nestelt. Ook de zee valt onder het reservaat. Er wordt niet gevist. Een deel van het strand is met lint afgezet om de nesten van zeeschildpadden te beschermen. Natuurbescherming is al in de jaren ’80 op gang gekomen, met name op particulier initiatief. De overheid heeft weliswaar wetten gemaakt tegen de vangst van haaien en het kappen van (mangrove)bossen, maar heeft geen middelen om te handhaven. Het barrièrerif, de atollen en de Blue Hole staan op de wereld erfgoedlijst van Unesco.

Tekst en foto’s: Rob Aarsen