“Bonaire is een kraamkamer” | Blue Defenders
Een eerste vijfdaagse expeditie van Blue Defenders leverde interessante informatie op. De wateren rondom Bonaire en binnen het Yarari Marine Mammal and Shark Sanctuary worden zowel door dolfijnen als walvissen als kraamkamer gebruikt.
Blue Defenders is een jonge organisatie die zich richt op het in kaart brengen van aantallen, soorten en bewegingen van megafauna. De stichting bestaat een jaar en is volop in ontwikkeling. Het eerste jaar stond met name in het teken van oprichten en de weg leren kennen in de wereld van de verschillende natuur- en onderzoeksorganisaties. Het vinden van fondsen blijft een continue uitdaging en is voor de oprichters ook een nieuw te ontdekken terrein.
De eerste expeditie zit erop. Casper Douma, initiatienemer, vertelt: “Er stond aardig wat druk op onze eerste expeditie. Gewapend met camera’s, hydrofoon en een iPad met software om data te delen met onderzoeksorganisaties uit de regio gingen we op pad in het orkaanseizoen. We hebben bewust gekozen voor deze periode omdat tijdens windstille dagen het zicht ver reikt. Maar we hadden ook te maken met uitdagingen zoals het omzeilen van onweersbuien.”
Yarari Marine Mammal and Shark Sanctuary
Het Yarari-reservaat werd in 2015 in het leven geroepen rond de eilanden Saba en Bonaire en werd in 2018 uitgebreid met Sint Eustatius. ‘Yarari’ komt uit de Taino-Indiaanse taal en betekent ‘een fijne plek’ – het reservaat moet een fijne plek zijn voor de 20 verschillende zeezoogdieren en meer dan 30 soorten haaien en roggen die in de wateren van het Nederlandse Caraïbisch gebied leven. Deze soorten zijn voor jacht en voortplanting afhankelijk van de onderling verbonden leefgebieden die zich over de regio uitstrekken. In 2023 kreeg het gebied officieel de status van natuurreservaat.
Focus!
De crew bestaat uit vrijwilligers en een mariene bioloog. We werken in drie shifts van 2 uur en dat de hele dag door. Spotten, registratie en logistiek. Spotten betekent dat je geconcentreerd blijft kijken over het wateroppervlak. Mocht je een enkele of een groep vogels zien, een opvallende waterbeweging, blow, een rug- of staartvin, dan geef je dat aan. De tracking wordt bij een goede sighting gestart. Identificatie gebeurt aan de hand van fotografie van de staartvin van walvissen en de rugvin van dolfijnen. Je kan dat zien als een vingerafdruk. Naast foto-identificatie maken wij gebruik van een hydrofoon om potvissen aan de hand van unieke familiecoda’s te kunnen linken aan familiebanden. Omdat we nog maar net zijn begonnen, gebruiken we nu een vrij eenvoudige hydrofoon. Hopelijk hebben we in de toekomst voldoende financiële middelen om een meer geavanceerde hydrofoon aan te schaffen zodat we nog gerichter kunnen zoeken.
— We kijken, luisteren en tellen de blows. ‘Blow, blow, blow, staart!’ Dat is het moment dat het moet gebeuren. —
Altijd spannend
Cora Knopper, samen met Casper oprichter van de stichting, vertelt: “Het is altijd spannend wanneer een spotter aanslaat. De fotografen pakken hun materiaal en plaatsen zich op strategische plekken op de boot – en dan is het een samenspel tussen kapitein en spotters. De registratie van hydrofoon en data gaan door. We onderzoeken op een niet-invasieve manier. Het welzijn van de dieren staat voorop. De boot moet dan zo gemanoeuvreerd worden dat de megafauna er geen hinder van ondervindt en de staart- of rugvinnen gefotografeerd kunnen worden. Aan boord kan je dan een speld horen vallen. De focus is volledig op wat er in het water gebeurt. We kijken, luisteren en tellen de blows. Je merkt aan de manier waarop er adem wordt gehaald dat de walvis zich klaarmaakt om te duiken – dat is het moment waarop het moet gebeuren. ‘Blow, blow, blow, staart! Bij staart hoor je het geklik van de camera’s. Daarna een zucht en de vraag: staat het er goed op?!
Doel van de data
Door te werken met eenzelfde protocol als andere onderzoekorganisaties in het Caraïbisch gebied, kan er uiteindelijk een kaart worden gemaakt van de aantallen, soorten, bewegingen van megafauna. Er zijn tal van bedreigingen voor megafauna zoals aanvaringen met schepen, geluidsvervuiling, verontreinigingen, plastic afval en achteruitgang van de habitat. Het doel is de data naast enkele van de bedreigingen te leggen zodat dit kan worden omgezet naar de juiste beschermingsmaatregelen.
Bevalling
Tijdens onze eerste vijfdaagse hebben we slanke dolfijnen (pantropical spotted) en potvissen met kalfjes gezien. Twee maanden voor ons veldonderzoek zagen wij tijdens een duik een gedeeltelijke bevalling van een tuimelaar. De kraamkamerfunctie van de wateren rondom Bonaire is hiermee wel duidelijk.
Nu willen wij ons onderzoek verder uitwerken naar de patronen van de megafauna. De tuimelaars zijn bijna het hele jaar aanwezig maar wisselen wel in hoe vaak ze worden gezien. Het is interessant om te onderzoeken hoe zich dat verhoudt tot de aanwezigheid van bijvoorbeeld grienden.
Er is nog veel te onderzoeken! Blue Defenders zet zich daar met volle passie voor in teneinde die ‘fijne plaats’ voor de kwetsbare zeezoogdieren te realiseren.
Foto’s: Casper Douma, Stichting Blue Defenders
