Project Quaggamossel in Vinkeveen van start

In februari 2015 is Project Baseline Vinkeveen van start gegaan met de Quaggamossel Baseline. Het hoofddoel is nu vastleggen zodat veranderingen zichtbaar zijn zodra deze zich voordoen. Helaas waren de resultaten al gelijk schokkend!

Het project Quaggamossel is een samenwerking tussen Waternet, het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en Project Baseline Vinkeveen. Omdat Waternet en het Waterschap weinig zicht hebben op wat zich dieper dan twee meter onder de waterspiegel afspeelt, is Project Baseline Vinkeveen gevraagd om de spreiding van de quaggamossel onder water te volgen.

Quaggamossel
De quaggamossel lijkt veel op de verwante driehoeksmossel en kan daarmee worden verward. Beide soorten zijn afkomstig uit het gebied rond de Zwarte en Kaspische Zee. De driehoeksmossel komt echter al sinds het begin van de 19e eeuw in Nederland voor; de quaggamossel werd pas in 2006 voor het eerst waargenomen. Er zijn veel vraagtekens rond deze nieuwe exoot in Nederland, die de laatste jaren bezig is aan een opmars in ons land. Waar deze soort verschijnt, wordt het water zienderogen helderder. Dat klinkt in eerste instantie positief, maar het effect kan dramatisch zijn.

Veldwerk
Ons (lees: Project Baseline Vinkeveen) is in eerste instantie gevraagd om te kijken naar de verspreiding van deze mossels. We zijn daarom met twaalf van onze vaste vrijwilligers naar acht verschillende locaties in de Vinkeveense Noordplas geweest om steekproeven te nemen. Elk team heeft mosseltjes meegenomen die zich bevonden op een oppervlak van tien bij tien centimeter. Deze mosseltjes hebben we boven water geteld en uitgezocht.

Dit waren de resultaten:

Locatie 1: 8 zebra, 98 quagga
Locatie 2: 10 zebra, 81 quagga
Locatie 3: 13 zebra, 146 quagga
Locatie 4: 0 zebra, 35 quagga
Locatie 5: 1 zebra, 25 quagga
Locatie 6: 1 zebra, 43 quagga
Locatie 7: 0 zebra, 219 quagga
Locatie 8: 12 zebra, 173 quagga

Het is veilig om te concluderen dat de quaggamossel al zeer ver is doorgebroken in Vinkeveen. Tegelijkertijd is Project Baseline Vinkeveen het zicht al jaren aan het bijhouden. Gemiddeld was het zicht in 2012 vier meter, terwijl in 2014 het gemiddelde zicht al zes meter was. Een forse verbetering dus! Het kan goed zijn dat de quaggamossels hier aan hebben bijgedragen.

Waterzuiverraars
In verschillende Nederlandse rapporten en artikelen wordt de quaggamossel momenteel genoemd (en geroemd) als mogelijke oplossing om de waterkwaliteit te verbeteren. Gezien hun eigenschap om grote hoeveelheden wateren te filteren en daar hun voeding (vooral algen) uit te halen kan dit betekenen dat het water helder wordt. Vooral als het stadium is waarin veel hard substraat is begroeid, kan dit effect optreden. Dit heeft overigens vrij weinig gevolgen voor de opgeloste nutriënten in het water, het zijn de onopgeloste zwevende deeltjes die verwijderd worden. Als het water helder wordt, bestaat de kans dat er weer waterplanten gaan groeien, die weer als substraat kunnen dienen voor macrofauna en vissen die op hun beurt daarin en –van leven.

Op de plaats waar de mosselen zelf groeien, verandert de ondergrond behoorlijk. Meestal groeien ze op vrij glad, hard substraat dat daardoor verandert in een ruw oppervlak met scherpe mosselschelpen.

Quagga- en driehoeksmosselen filteren uitstekend algen en slibdeeltjes uit het water, maar daarmee ook het voedsel van zoöplankton, dat daardoor ook sterk in aantal afneemt. Dit zoöplankton, een natuurlijke bewoner van Nederland, is met name voor (juveniele) vissen een belangrijke voedselbron. Voor ons duikers is beter zicht erg leuk, alleen hebben we er niet heel veel aan als er onder water niets meer te zien is.

Wel of niet uitzetten
Sommige exoten worden bestreden, andere doelbewust uitgezet. Wie bepaalt welke soort wel en welke niet een recht heeft op leven, en hoe wordt die beslissing genomen? Bij de vraag wel/niet exoot bestaat een duidelijke lijn gebaseerd op een natuurlijke indeling en ontwikkeling, maar als daarvan wordt afgeweken, bestaat het gevaar van willekeur.

Nu worden quaggamossels positief belicht. Aan de andere kant bestrijden wij in Nederland grote waternavel actief, omdat deze in korte tijd sterk kan overwoekeren en daarbij ecologie en waterkwaliteit kan veranderen. De waternavel laat feitelijk een soortgelijke groeistrategie zien als de quaggamossel. In Amerika kijken ze veel negatiever tegen de quaggamossel aan. Daar zijn hele ecosystemen door de quaggamossel kapot gegaan.

Politieke druk
Om echt invloed op dit soort beslissingen te kunnen uitoefenen is Project Baseline Vinkeveen ook een samenwerking aangegaan met de waterschapspartij Water Natuurlijk. Water Natuurlijk is in 2008 opgericht door diverse natuur- en recreatieorganisaties. Zij vormen hiermee een partij die oog heeft voor schoonheid, natuur en gezondheid naast de economische belangen. Mede dankzij de sterke vertegenwoordiging vanuit de hengelsport is Water Natuurlijk de grootste waterschapspartij van Nederland geworden. In bijna alle waterschappen heeft Water Natuurlijk een vertegenwoordiging in het dagelijks bestuur.

Wat kun je als duiker doen?
Wij als duikers kunnen nu onze stem laten horen. Op 18 maart worden samen met de verkiezingen van Provinciale Staten ook de waterschapsverkiezingen gehouden. Zorg dat jij als duiker bij deze verkiezingen bewust kiest. Met je stem kun je invloed uitoefenen op het onderwaterlandschap waar jij in duikt.

Vanuit Project Baseline Vinkeveen gaan wij actief door met dit project en zullen wij je op de hoogte houden van de ontwikkelingen.