Ovaalronde krabben bereiken Nederlandse kust

Begin 2017 vond Hylkje Voulon op het strand van Ameland een voor Nederland zeldzame krab op het traject dat wordt geïnventariseerd door het Strandaanspoelsel Monitoring Project. Dat het om een bijzondere soort ging was direct duidelijk; wélke soort echter nog niet. Twee sterk op elkaar lijkende soorten kwamen in aanmerking. Uiteindelijk bleek het te gaan om de ovaalronde krab, een nieuwe soort.

De krab werd ontdekt tijdens een privéwandeling op 10 januari 2017, op hetzelfde strandtraject dat de Amelander ‘strandwachters’ inventariseren, tussen paal 15.400 en paal 16.400. Het weekend voorafgaand aan de vondst had de westenwind kracht 8 en was het erg hoog water. De betreffende dinsdag lag de vloedlijn vol Amerikaanse zwaardschedes en andere organismen, waaronder veel kreeftachtigen, zoals helmkrabben, grote noordzeekrabben en grote heremietkreeften in wulken. Nabij paal 15.600 lag in de hoogwaterlijn, naast een jonge noordzeekrab, een apart en onbekend krabbetje. Het dier was dood, maar vers met een ‘frisse’ zilte geur.

Zijaanzicht: korrelig rugschild met opzij tot 11 duidelijke zij-uitsteeksels, die op hun beurt afgerond gekarteld zijn.

Puzzelen
Op het strand werden foto’s gemaakt en de krab werd meegenomen en op alcohol bewaard. Al snel bleek dat het om een soort uit de familie Atelecyclidae ging. Er kwamen twee soorten in aanmerking. Eén daarvan, de Cirkelronde krab (Atelecyclus rotundatus), staat beschreven in ‘De krabben van Nederland en België’ en leeft in het Nederlandse en Belgische deel van de Noordzee, zij het schaars en verder van de kust. Aanvankelijk leek het om deze soort te gaan. Maar met name de vorm van het schild kwam niet honderd procent overeen. Pas na overleg met medestrandwachters, overleg met experts Marco Faasse, Godfried van Moorsel en Adriaan Gmelig Meyling en nauwkeurig beschrijven, fotograferen en opmeten, werd duidelijk om welke soort het ging. De Amelandse krab bleek de nauw verwante soort Atelecyclus undecimdentatus te zijn. Deze mag vanaf nu ook op de lijst van Nederlandse soorten worden bijgeschreven.

Nederlandse naam
In navolging van de Nederlandse naam voor A. rotundatus en ter onderscheiding daarvan, ligt het voor de hand als Nederlandse naam ‘ovaalronde krab’ te gebruiken. De soort wordt een slagje groter dan de cirkelronde krab: in de literatuur wordt als diameter van de carapax (het rugschild) maximaal 40 millimeter opgegeven, met voor het schild een lengte-breedteverhouding van gemiddeld 0,98 (bijna rond dus). Voor A. undecimdentatus geldt een gemiddelde lengte-breedteverhouding van 0,83 (meer ovaal). Het Amelandse exemplaar had een breedte van 62 millimeter en een lengte van 48 millimeter, dus een lengte-breedteverhouding van 0,77. Op de foto’s is te zien dat het schild eerder ovaal dan rond is.

Vooraanzicht: zwarte schaarpunten en, moeilijk te zien, in lengte bijna gelijke segmenten van maxillipede 3..

Beschrijving
Het schild is gekorreld en door vage groeven in regionen verdeeld. Tussen de ogen op de voorrand staan drie tanden, waarvan de middelste groter en spitser is. Op de zijrand van het schild staan tien tot elf opzij stekende tanden. Deze hebben aan de randen kleine afgeronde karteltjes. De antennen (bij het Amelandse exemplaar deels afgebroken), zijn matig lang en kunnen onder het schild verborgen worden. De buikzijde is behaard met stugge haren. Ook de poten en scharen zijn behaard. De schaarpoten zijn kort en breed en hebben een korrelige structuur. Het behaarde, om de onderkant van het achterlijf heengeslagen, abdomen is zowel bij mannetjes als vrouwtjes lang en smal, maar bij het mannetje zijn meerdere segmenten met elkaar vergroeid. De kleur van het schild kan variëren van rozebruin met wit tot bruin. De schaarpunten zijn donkerbruin tot zwart.

De verschillen met de cirkelronde krab zijn relatief klein. Het schild daarvan is kleiner, ronder en minder sterk gekorreld en versmalt vrij plotseling achter het midden. De scharen zijn iets groter en van het derde paar maxillipeden, de mondopening bedekkende afgeplatte pootjes, is het laatste segment (merus) duidelijk korter dan het voorlaatste segment (ischius). Bij de ovaalronde krab zijn deze segmenten bijna gelijk. Helaas is dit bij verdroogde krabben moeilijk te zien en na te meten.

Opmeten levert in eerste instantie het beste kenmerk ter onderscheiding met de Cirkelronde krab. Het schild van de Ovaalronde is duidelijk minder lang dan breed.

Zuidelijke opschuiver?
Of we met de ovaalronde krab ook weer te maken hebben met een soort die qua verspreidingsgebied ‘opschuift’ in noordelijke richting, weten we niet. Alle Nederlandse vondsten stammen uit de laatste tien jaar. De oorspronkelijke verspreiding liep ongeveer tot aan Bretagne/Het Kanaal. Hayward en Ryland noemden het in 1998 ‘a rare species reported from the English Channel south to West-Africa’.

Andere aanspoelingen
In het tijdschrift ‘Het Zeepaard’ zijn al eerder Atelecyclus-schilden en zelfs een compleet exemplaar gemeld. Hoewel eerst toegeschreven aan de cirkelronde krab, rezen ook toen al twijfels of het niet toch om Atelecyclus undecimdentatus (nu ovaalronde krab genoemd) ging. Terugkijkend naar de betreffende foto’s, is de kans reëel dat het om de laatste krab ging. De eerdere vondsten stammen van Zandvoort (26-12-2008); Noordwijk (19-4-2015) en Katwijk-Noordwijk (10-4-2015). De laatstgenoemde was een intact exemplaar en lijkt erg op het Amelandse exemplaar. Het werd eveneens gevonden door leden (‘strandwachters’) van het Strandaanspoelsel Monitoring Project (SMP).

Half december 2016 trof Benno Herschberg bij Hoek van Holland ook al een Atelecyclus-soort aan. Afgaande op de foto lijkt het ook te gaan om de ovaalronde krab, evenals bij een exemplaar dat op 17-1-2017 door Han Raven bij Scheveningen werd gevonden. En nog recenter, op 25-1-2017, meldde Ecomare dat boswachter Joeri Lamers op 22-1-2017 op het strand van Terschelling ook een rugschild van de ovaalronde krab vond. Al deze vondsten in zo’n korte tijd duiden er op dat de ovaalronde krab zich in onze nabije kustwateren heeft gevestigd.

De cirkelronde krab komt met zekerheid in de Nederlandse Noordzee voor. Maar, nu terugkijkend is het goed mogelijk dat de vóór december 2016 op het strand aangespoelde resten die sterk op deze soort leken, toch tot de ovaalronde krab behoorden. In dat geval zou de als eerste vondst opgevatte waarneming van de cirkelronde krab uit 2008 dus geen Cirkelronde krab zijn en is niet met zekerheid te zeggen of, en zo ja wanneer, de kleinere cirkelronde krab voor het eerst op de Nederlandse kust is aangespoeld.

Graag roepen we iedereen op te blijven uitkijken naar zowel de cirkelronde als de ovaalronde krab. Meldingen kunnen worden doorgegeven via Telmee.nl en direct aan Stichting ANEMOON. Daarbij zijn foto’s en afmetingen van het rugschild erg welkom.

Tekst: Hylkje Voulon, Jeannete Nobel SMP-project (‘Strandwacht’) Ameland en Rykel de Bruyne, Stichting ANEMOON
Foto’s: Hylkje Voulon

Dit artikel is uitgebracht door Stichting ANEMOON en met toestemming overgenomen van Nature Today.