Nieuwe expeditie naar Saba Bank van start
Van 5 tot 20 december organiseren het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) en Wageningen Marine Research een expeditie naar de Sababank, vlakbij het Nederlandse eiland Saba in het Caribisch gebied. Experts hopen aan boord van onderzoekschip Pelagia meer kennis op te doen over de zinkgaten en de recent ontdekte honderden vreemdsoortige kalkalgentorentjes.
De onderzoekers gaan alle 21 zinkgaten in de Sababank uitgebreid verkennen. Met het doel om meer te weten te komen over de aard van de kalkalgentorentjes en de omgevingsfactoren die hun groei beïnvloeden. Hoe werkt de wateruitwisseling tussen de zinkgaten en het bovenliggende water, en welke biologische gemeenschappen en voedingsstoffen zoals bacteriën en nutriënten zijn er aanwezig? Op die manier wordt inzicht verkregen waarom in sommige zinkgaten deze mysterieuze torentjes wel voorkomen en in andere niet.
Hiertoe laten zij vanaf het schip allerlei meetapparatuur en camera’s afdalen tot tientallen meters diepte. Waarmee verschillende gegevens van de waterkolom worden verzameld en monsters kunnen worden genomen van water en bodemleven. Hierbij wordt geprobeerd enkele torentjes naar boven te halen. Ook plaatsen de onderzoekers verankeringen met meetapparatuur in de zinkgaten zodat circa zeven dagen monitoring tijdens de expeditie mogelijk is.
3D beeld van de Sababank met de Luymesbank in het noordoosten.
Sababank kent diepste en grootste mariene zinkgaten ter wereld
In 2018 ontdekten huidige expeditieleiders Fleur van Duyl (NIOZ) en Erik Meesters (Wageningen Marine Research) tijdens de NICO onderzoekexpeditie op de Luymesbank, een deel van de Sababank, meer dan 20 enorme gaten van 10 tot 375 meter diepte, variërend in diameters van 70 tot 1.100 meter. De bodem van de Sababank bestaat uit één à twee kilometer dikke kalkafzetting. Toen de bank boven water lag tijdens ijstijden, en de zeespiegel 120 meter lager stond dan nu, is er door langsstromend zoet water kalk opgelost en zijn er grote gaten ontstaan. Eerst vormden zich grotten, die vervolgens instortten. Deze op land ontstane zinkgaten kwamen weer onder water te staan na de laatste ijstijd (20.000 jaar geleden), toen de zeespiegel weer steeg.
Een beroemd marien zinkgat is de ‘Great Blue Hole’ voor de kust van Belize in de Caribische Zee. Dit gat is vanuit de ruimte zichtbaar omdat het dichtbij de oppervlakte ligt, en lijkt op een soort donker oog in een lichtblauwe zee. China claimt het diepste beschreven zinkgat, de ‘Dragon Hole’ in de Zuid-Chinese zee, met 308 meter. De bodem van het diepste zinkgat op de Sababank is echter zeker 375 meter, en is hiermee dus dieper en groter dan de ‘Dragon Hole’. Daarbij is tot op heden geen ander gebied bekend waar zoveel zinkgaten – meer dan 20 stuks – op zo’n kleine afstand van elkaar liggen.
Een van de zinkgaten in detail.
Kennis over de Sababank nog verre van compleet
Over het ecologisch functioneren van de Sababank is wetenschappelijk gezien nog weinig bekend. Er zijn zelfs nog een hoop witte vlekken op de kaart. “Op de Sababank hebben we vorig jaar tijdens de NICO expeditie in één van de sinkholes op zo’n 110 meter diepte een unieke spectaculaire biologische gemeenschap ontdekt”, zegt expeditieleider Fleur van Duyl van het NIOZ. “Op de bodem vonden we honderden torentjes van kalkagen met diameters van 40 tot 60 centimeter. Deze roze-paarse torentjes bestaan uit laagjes korstvormige kalkalgen en deden ons denken aan het Chinese terracottaleger.” Volgens Erik Meesters, expeditieleider van Wageningen Marine Research, groeien kalkalgen op die diepte waarschijnlijk zeer langzaam omdat er maar heel weinig licht is. “Ze kunnen ons misschien meer vertellen over de geschiedenis van de Sababank en de omstandigheden waaronder deze zinkgaten gevormd zijn.” Voor Meesters maakt vooral het niet weten wat ze zullen aantreffen deze expeditie speciaal; “De meeste zinkgaten van de Sababank zijn nog door niemand bezocht en dat is superspannend”.
Bron: Wageningen Marine Research
Foto’s en illustraties: Erik Meesters
