Kabaal van de kwabaal
Midden in de winter, wanneer het water op zijn koudst is, is de kwabaal in paaistemming. En dat laat de hij luid en duidelijk horen. Om elkaar te kunnen vinden maken ze namelijk geluiden. Afgelopen winter gingen onderzoekers van RAVON gewapend met een onderwatermicrofoon op zoek naar het geluid van de kwabaal. Met succes! Op sommige nachten was het geluid de meest luide klank onder water.
Er is weinig bekend over het geluid van vissen. Dat komt doordat je het alleen met een speciale microfoon kunt horen en doordat je onder water slecht kunt bepalen waar geluid vandaan komt. Toch maken diverse soorten in de binnenwateren geluid.Van de kwabaal (Lota lota) is uit Canada bekend dat hij geluid maakt met zijn zwemblaas. Dit orgaan hebben de meeste vissen. Het is gevuld met lucht. Tegen de paaitijd vormt de kwabaal spieren rondom de zwemblaas. Met deze spieren trommelt de vis als het ware op de zwemblaas. Het klinkt als een diep kloppen, dat bij hoge activiteit zo snel kan worden geproduceerd dat het op een laag brommende motorfiets of trekker lijkt. Omdat het zo’n lage toon heeft, voel je het eigenlijk meer in je oren trillen dan dat je het echt hoort.
Wat vertelt de kwabaal ons?
We weten dat het geluid in de paaitijd wordt gemaakt, maar we weten niet welk gedrag erbij hoort. Zijn de vissen daadwerkelijk eieren aan het leggen, of is het geluid alleen bedoeld om elkaar te vinden of in de stemming te komen om te paaien?
Bepaalde delen van de Vinkeveense plassen zijn de afgelopen weken gevuld geweest met deze lage bromtoon. Het is zo luid dat het boven alle andere natuurlijke onderwatergeluiden uit komt. Boven water hoor je er niets van. Waarschijnlijk draagt het geluid onder water minstens enige tientallen meters ver, maar precies weten we dat niet. De activiteit is ook niet op alle dagen even sterk. We weten nog niet waar dat aan ligt, maar het betekende wel dat we regelmatig voor niets op de plassen zijn gaan luisteren.
Belangrijke kennis voor bescherming van de kwabaal
De kwabaal is misschien wel de meest bedreigde vissoort van Nederland. Op de Rode Lijst van Nederlandse zoetwatervissen is het de enige soort die de status ernstig bedreigd heeft, het voorportaal voor uitsterven. Om te voorkomen dat deze bijzondere zoetwaterkabeljauw daadwerkelijk uitsterft is de soort in Nederland sinds 2017 nationaal beschermd volgens de nieuwe Wet Natuurbescherming. Omdat slechts weinig bekend is over de laatste kwabalen in Nederland, is het lastig om ze heel gericht te helpen. Dankzij het geluid dat ze maken in de paaitijd zijn er mogelijkheden om de laatste paaigebieden van de kwabaal op te sporen.
Toekomst
Door te luisteren weten we nu iets meer van deze bijzondere vis. RAVON verkent de mogelijkheden om de kwabaal en de sterke achteruitgang van de soort beter te begrijpen. De nieuwe techniek om de soort tijdens de paai op te sporen kan daarbij helpen. Als we weten wat de soort nodig heeft, kunnen we actie ondernemen zodat de soort hopelijk ook voor de lange termijn in Nederland kan blijven voorkomen.
Tekst: Arthur de Bruin (RAVON) & Baudewijn Odé (FLORON)
Foto: BlikOnderwater
Dit artikel is uitgebracht door RAVON en met toestemming overgenomen.
