Inloggen

Wachtwoord vergeten?

Blog / Duiken / Natuur

Expeditie Borkumse Stenen 2019 – Een stevige ondergrond

«De eerste vissen die ik zie, zijn kliplipvissen, best veel. En juist die staan niet op mijn eDNA lijstje…» Reindert Nijland doet tijdens de expeditie DNA-onderzoek en wordt verrast!

De bodem van de Noordzee is vooral zand. Kilometerslange, monotone herhalingen van golfribbels geboetseerd uit fijne, lichtgele korreltjes. Hier en daar onderbreekt een scheepswrak dit patroon. Een diepere slijpgeul aan de ene kant, een berg zand aan de andere kant. Daartussen een stapel verbogen en verroest metaal. Kleine oases vol met heel veel leven. Dan zijn nog die paar speciale stukken bodem waar het zand grover is en en zwaarder. Soms liggen er ook kiezels, zoals op de Klaverbank. Dat kleine beetje harde ondergrond veroorzaakt meteen een explosie van onderwaternatuur. Deze expeditie gaat naar de Borkumse Stenen, een andere unieke plek in de Noordzee met een stevige bodem. Er liggen hier zelfs grote zwerfkeien. Voor die bodem en die keien ben ik dit keer meegegaan. Dat wil ik met mijn eigen ogen zien.

Bakboord

Een klein stukje van de Borkumse stenen is geselecteerd voor de herintroductie van de platte oesters. Deze zijn uitgezet als natuurherstelproject en de beroepsduikers aan boord gaan dit project monitoren. Gelukkig ligt er vlak naast het oester-vak een groot wrak, dus de wrakduikers zijn ook tevreden. De Fourcault ligt voor anker tussen de uitgezette oesters en het wrak en met twee rubberboten kan op allebei de locaties tegelijk gedoken worden. Wrakduikers aan stuurboord, beroepsduikers aan bakboord. Ik kom hier voor de speciale bodem, dus ik wil ook graag aan bakboord duiken. Maar de oesterkooien worden door de professionals onderzocht, en die kunnen daar geen amateurduikers bij gebruiken. Gelukkig is het duikvenster zo lang dat we in twee shifts op de oesters kunnen duiken. De beroeps doen hun ding en pas als ze helemaal klaar zijn, mag ik met nog drie andere amateurs alsnog naar beneden.

Lijstje

Ondanks dat ik hier nooit eerder heb gedoken, heb ik wel een soortenlijst in mijn hoofd. In juli is op deze locatie vanuit een bootje met een lange slang één liter water verzameld vlak boven de bodem. Aan boord is dit monster direct gefilterd en een dag later was het bij mij in het laboratorium bij de Wageningen Universiteit. Daar hebben we met een techniek die “eDNA metabarcoding” heet, achterhaald van welke soorten vis er allemaal DNA in het water zat. En dat lijstje staat me scherp voor de geest. Zandspiering, pitvis, mul, grondeltjes, tarbot, schar, zeenaald, horsmakreel. Op de bodem aangekomen zijn de eerste vissen die ik zie, kliplipvissen, best veel. En juist die staan niet op mijn eDNA lijstje… Voortdurend zwemmen ze rondjes om de oesterkooi en het 3D-geprinte kalkstenen kustrif 20 meter verderop. Net binnen mijn gezichtsveld schiet een school horsmakreeltjes weg. Maar al snel vallen ook de kleine pitvisjes en mulletjes op. En overal grondeltjes. Zandspiering zie ik niet, maar die zitten meestal onder het zand. Ook de niet-vissen zijn de moeite waard. Als eerste de massaal aanwezige schelpkokerwormen, die de bodem extra stevigheid geven. Er liggen veel oesters, maar ook zeker even veel wijde mantels. Veel van de levende schelpdieren zijn ingegraven in de bodem, en daar zie je alleen de sifo’s van. Toch liggen ook genoeg losse kleppen van zwaardschedes, strandschelpen en artemisschelpen. Er kruipen zeesterren rond, sommige proberen in een groepje een oester te verschalken. Kreeftachtigen zijn er tot mijn plezier ook genoeg te zien. Her en der lopen zwemkrabben, en schuilend in de luwte van een platte oester zie ik een hooiwagenkrab. Onder het 3D-geprinte rif zit een grote kreeft die direct dreigend met zijn scharen begint te zwaaien. De diverse verdiepingen zijn bewoond door noordzeekrabben, en bovenop zat de dikste noordzeekrab van allemaal uit te kijken over zijn stukje noordzeebodem. Als we te dichtbij komen, begint ook zij te dreigen met haar scharen. Deze rifbewoners zijn duidelijk gesteld op hun rust. Het wordt tijd om ze deze rust weer te gunnen. De stroming begint aan te trekken en onze bodemtijd zit erop. Het was een voorrecht om er eventjes met de neus bovenop te mogen zitten.

De tweede duik op de Borkumse Stenen besteed ik vrijwel geheel aan het nemen van watermonsters voor eDNA analyse. Nu ik met eigen ogen heb gezien wat er allemaal leeft op dit prachtige stukje Noordzeebodem, gaan de data uit het lab en de computer toch heel anders voor je leven. En je ziet met eigen ogen waar de analyse nu wellicht nog te kort schiet. Tijden de opstijging na de tweede duik gaan mijn gedachten kort naar de DNA-analyses in het lab in Wageningen. Die kliplipvis die niet op mijn lijstje stond, maar er duidelijk wel zat. Dat moet ik zeker dieper uitpluizen. Ook ben ik erg benieuwd welk eDNA we zullen vinden in het water uit de ballonnen die in het netje aan mijn wing hangen. Maar eerst tijd voor de soep van Tom op het dek van de Fourcault. Het lab lijkt nog erg ver weg…

Tekst: Reindert Nijland

Expeditie Borkumse Stenen 2019

Deze expeditie wordt georganiseerd door Stichting Duik de Noordzee schoon in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds  en Stichting De Noordzee. Het expeditieteam bestaat uit marien biologen, amateurarcheologen, ecologen, fotografen, filmers en supportduikers. Het duikwerk kan alleen worden gedaan door zeer ervaren sportduikers gezien de lastige omstandigheden waarin het project moet worden uitgevoerd: 25 tot 45 meter diepte in koud, stromend water. De vrijwilligers hebben in 8 jaar tijd 60.000 kg visnetten en vislijnen geborgen. Het team werkt nauw samen met onderzoeksbureaus, het bedrijfsleven, universiteiten en de overheid. Het is de 14de expeditie die de stichting organiseert. Stichting Duik De Noordzee Schoon wil het belang van kunstriffen in de Noordzee op de kaart zetten en degelijk beleid afdwingen. Wrakken en stenen fungeren als kraamkamers en schuilplaatsen voor veel dieren. Er leven naar schatting ruim 500 verschillende diersoorten op deze harde substraten. Bovendien kunnen wrakken tijdscapsules zijn van groot cultuurhistorisch belang.

www.duikdenoordzeeschoon.nl

Laat een reactie achter

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Velden met * zijn verplicht *

Nieuwsbrief